Công bố 10 sự kiện chứng khoán nổi bật trong năm 2022

Ngày 28/12, Câu lạc bộ Nhà báo Chứng khoán tổ chức công bố 10 sự kiện chứng khoán nổi bật năm 2022 trên cơ sở bình chọn của các nhà báo theo dõi ngành.

Thị trường chứng khoán Việt Nam trong năm 2022 có rất nhiều biến động, chỉ số VN-Index suy giảm rất mạnh, trái ngược với đà phục hồi và tăng trưởng cao của nền kinh tế trong nước.

1. VN-Index giảm 35% trong khi GDP tăng trưởng 8%

Theo Báo cáo của Chính phủ tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, dự kiến cả năm 2022, Việt Nam đạt và vượt 14/15 chỉ tiêu kế hoạch đề ra, trong đó, tăng trưởng GDP đạt khoảng 8%, cao hơn đáng kể so với mục tiêu 6-6,5% đã định.

Trái ngược với đà phục hồi và tăng trưởng cao của nền kinh tế, chỉ số VN-Index suy giảm rất mạnh, từ mức 1.498 điểm khởi đầu năm, VN-Index rơi xuống ngưỡng 980 điểm cuối năm 2022.

Trong năm, VN-Index đạt đỉnh 1.536,45 điểm vào ngày 10/1 và về đáy ở 873,78 điểm vào ngày 16/11. Tính chung cả năm, với mức giảm 35% của VN-Index.

2. Cú sốc “trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ”

Sau giai đoạn bùng nổ năm 2020 - 2021, thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ ghi nhận sự trầm lắng trong phần lớn thời gian năm 2022 với khối lượng phát hành, thanh khoản giảm mạnh.

Tính đến cuối tháng 11/2022, giá trị phát hành trái phiếu riêng lẻ chỉ đạt gần 330 nghìn tỷ đồng, giảm hơn 28,5% so với cùng kỳ 2021. Tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đang lưu ký là 1,26 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 15% GDP.

Nửa cuối năm 2022, thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ trải qua “cú sốc” tâm lý lan rộng khi nhà đầu tư chứng kiến các vụ việc xảy ra tại Tập đoàn Tân Hoàng Minh và Vạn Thịnh Phát.

Cuối năm 2022, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 65/2022/NĐ-CP về phát hành trái phiếu riêng lẻ theo hướng lùi thời hạn áp dụng 1 năm đối với các quy định: xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, yêu cầu bắt buộc xếp hạng tín nhiệm; và bổ sung quy định doanh nghiệp có thể chuyển đổi trái phiếu thành khoản vay, hoặc tài sản khác để thanh toán gốc, lãi trái phiếu… Hầu hết các thành viên thị trường ủng hộ việc nới thời hạn áp dụng một số quy định trong Nghị định 65, để giúp doanh nghiệp có thể cơ cấu lại dòng tiền trả gốc và lãi đồng thời cải thiện niềm tin cho nhà đầu tư, kéo dòng tiền trở lại với thị trường vốn.

3. Xử lý hình sự các sai phạm chứng khoán

Năm 2022, hoạt động thanh tra, giám sát trên thị trường chứng khoán để lại nhiều dấu ấn trong xử lý vi phạm hành chính lẫn hình sự.

Trong năm, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã xử phạt hành chính 442 trường hợp với tổng số tiền phạt 33,41 tỷ đồng. Trong đó đáng chú ý có 3 trường hợp về tháo túng chứng khoán, 4 trường hợp bị áp dụng đình chỉ giao dịch và 15 trường hợp phải khắc phục hậu quả và buộc cải chính thông tin, trả tiền nhà đầu tư....

Căn cứ trên kết quả giám sát, ngành chứng khoán đã chuyển cơ quan công an xử lý hình sự đối với nhóm cổ phiếu FLC, đối với các sai phạm tại các công ty liên quan trong “Nhóm Louis” và lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Công ty cổ phần ASA cùng một số đơn vị khác.

4. Làn sóng tin đồn thất thiệt lan rộng

“Chủ tịch Hội đồng quản trị một tập đoàn lớn bị cấm xuất cảnh; Chủ tịch Hội đồng quản trị một ngân hàng sắp bị bắt; Ngân hàng S sắp vỡ nợ; Công ty chứng khoán V gặp khó khăn thanh khoản do liên quan đến trái phiếu công ty X… “ - Chưa khi nào những tin đồn tương tự kiểu như vậy xuất hiện tràn lan trên các hội, nhóm diễn đàn như năm 2022.

Trên các diễn đàn, nhiều đối tượng lợi dụng tin đồn để lập nhóm và “phím hàng” mua-bán khiến cho thị trường chứng khoán có những giai đoạn liên tục "đỏ lửa", gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư.

Không những vậy, tin đồn cũng đã khiến cho các doanh nghiệp vốn đã khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh do tác động của dịch COVID-19, xung đột Nga – Ukraine, đứt gãy chuỗi cung ứng…, lại càng thêm điêu đứng trên thương trường.

Tin đồn thất thiệt khiến nhiều doanh nghiệp rối bời và lên tiếng trấn an dư luận, nhưng hậu quả để lại với giá cổ phiếu là không tránh khỏi. Trước thực trạng trên, Bộ Công an liên tục đưa ra khuyến cáo tất cả các tổ chức, cá nhân không đăng tải, chia sẻ, phát tán hoặc bình luận đồng thuận với tin giả, tin sai sự thật, tin gây hoang mang dư luận. Nhiều cá nhân đã bị xử lý vì tung tin đồn thất thiệt.

Đáng chú ý trong số đó là trường hợp Fabooker Đặng Như Quỳnh, đã bị Cơ quan An ninh điều tra, Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao khởi tố bị can, bắt khẩn cấp vì hành vi "lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, tổ chức, cá nhân", quy định tại Điều 331 Bộ Luật Hình sự.

Trước đó, một số cá nhân truyền tải thông tin sai sự thật trên mạng xã hội cũng bị cơ quan quản lý xử phạt vi phạm hành chính.

5. Giải chấp hàng loạt cổ phiếu cầm cố

Trước bối cảnh thị trường chứng khoán giảm sâu năm 2022, bên cạnh việc giải chấp trong các giao dịch thông thường của nhà đầu tư, lần đầu tiên thị trường xuất hiện tình trạng công ty chứng khoán giải chấp các tài khoản cầm cố chứng khoán của nhiều lãnh đạo doanh nghiệp.

Hoạt động này cho thấy nhiều lãnh đạo doanh nghiệp niêm yết đã phải cầm cố lượng lớn cổ phiếu/danh mục đầu tư để vay tiền từ các công ty chứng khoán hoặc làm tài sản đảm bảo cho doanh nghiệp phát hành trái phiếu huy động vốn.

Điển hình, các mã như DIG, PRD, HPX, HDC, HBC, NVL…  là các cổ phiếu giải chấp từ lãnh đạo doanh nghiệp, điều này khiến cán cân cung - cầu trên thị trường nhiều giai đoạn lệch hẳn về bên bán.

Chưa hết, việc mất thanh khoản trong các giao dịch giải chấp đã làm tăng sức ép các lãnh đạo doanh nghiệp phải bán đi các cổ phiếu khác trong danh mục đầu tư không cầm cố, từ đó càng thúc đẩy tốc độ giảm giá cổ phiếu chung trên thị trường.

Bên cạnh việc điều chỉnh thông thường, dòng cổ phiếu phải giải chấp với quy mô lớn của các lãnh đạo doanh nghiệp là nguyên nhân khiến thị trường chứng khoán Việt Nam có nhịp giảm mạnh nhất thế giới trong năm 2022.

6. Thị trường phái sinh vượt mốc 1 triệu tài khoản

Thị trường phái sinh sản phẩm Hợp đồng tương lai chỉ số VN30-Index chính thức vận hành ngày 10/8/2017.

Trải qua 5 năm, quy mô thị trường gia tăng vượt bậc và dần trở thành một công cụ phòng vệ hữu hiệu, đáp ứng nhu cầu giao dịch ngắn hạn của nhà đầu tư.

Riêng trong năm 2022, thị trường phái sinh ghi nhận nhiều kỷ lục, như có thêm 416.840 tài khoản đầu tư phái sinh được mở mới, nâng tổng số tài khoản phái sinh lên 1,15 triệu với thanh khoản trung bình 11 tháng đạt 249.159 hợp đồng/phiên, tăng 31,9% so với bình quân năm 2021. Trong năm, kỷ lục thanh khoản được lập ngày 25/10/2022 với 647.457 hợp đồng.

7. Vốn ngoại quay trở lại

Tính đến ngày 23/12, nhà đầu tư nước ngoài đã mua ròng gần 27 nghìn tỷ đồng, tương đương với hơn 1,16 tỷ USD và giúp thị trường chứng khoán Việt Nam ghi nhận một điểm sáng hiếm hoi về thu hút vốn ngoại trong năm 2022.

Điểm nhấn của vốn ngoại trong năm 2022 là hoạt động mua ròng của khối ngoại được yểm trợ lớn qua kênh ETF.

Lũy kế từ đầu năm đến cuối tháng 12, dòng vốn ETF ghi nhận giá trị kỷ lục, đạt gần 20 nghìn tỷ đồng, vượt xa giá trị 13,5 nghìn tỷ đồng của cả năm 2021. Theo nhiều dự báo, ETF vẫn là công cụ đầu tư hữu hiệu trong thu hút vốn ngoại vào thị trường chứng khoán Việt Nam trong thời gian tới.

Trước đó trong quý 1, vốn ngoại có diễn biến bán ròng mạnh trong quý đầu năm, nhưng đã bền bỉ mua vào kể từ đầu quý 2, đặc biệt là trong hai tháng cuối năm. Vốn ngoại đảo chiều mạnh mẽ đã góp phần hỗ trợ thị trường chứng khoán bớt giảm sâu và tăng điểm trong các nhịp phục hồi.

8. Áp dụng chu kỳ thanh toán T+2

Từ ngày 29/8, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) - tổ chức được thành lập trên cơ sở Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam - đã chính thức rút ngắn thời gian thanh toán giao dịch chứng khoán về ngày T+2.

Cụ thể, thời gian ngân hàng thanh toán hoàn tất thanh toán tiền và VSDC hoàn tất thanh toán chứng khoán được điều chỉnh từ 15h30 - 16h lên 11h - 11h30 ngày T+2. Trong trường hợp có phát sinh thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán tiền thì thời gian hoàn tất thanh toán chậm nhất là 12h ngày T+2. Như vậy, nhà đầu tư có thể bán chứng khoán mua ngày T+0 ngay trong phiên giao dịch chiều ngày T+2 thay vì chờ đến ngày T+3 như trước đây.

Việc rút ngắn chu kỳ thanh toán là một điểm cộng cho thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2022 và giúp thị trường đến gần hơn với mục tiêu được nâng hạng.

9. Số tài khoản chứng khoán đạt 6,8% dân số Việt Nam

Thống kê, trong 11 của năm, tổng số tài khoản đầu tư mở mới đạt gần 2,5 tài khoản và cao gấp 1,5 lần mức kỷ lục của năm 2021. Một cách so sánh khác, số tài khoản đầu tư cá nhân mới gia nhập thị trường chứng khoán riêng trong năm 2022 còn cao hơn tổng số tài khoản mở trong 5 năm trước cộng lại.

Tính đến cuối năm 2022, số lượng tài khoản của nhà đầu tư chứng khoán trong nước chiếm tới 6,8% tổng dân số Việt Nam, vượt xa mục tiêu 5% được đưa ra trong Quyết định số 242/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Ðề án cơ cấu thị trường chứng khoán và thị trường bảo hiểm 2020 - 2025.

10. Thoái vốn, cổ phần hóa khó khăn

Tính đến ngày 15/12, các doanh nghiệp thuộc các tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước đã thoái vốn với giá trị sổ sách khoảng 593 tỷ đồng, thu về 3,6 nghìn tỷ đồng, thấp hơn rất nhiều so với dự toán nộp vào ngân sách nhà nước được Quốc hội quyết định năm 2022 là 30 nghìn tỷ đồng.

Như vậy, số thu cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước đến nay mới đạt 11% kế hoạch dự toán ngân sách nhà nước trong năm.

Về cổ phần hóa, Bộ Tài chính ghi nhận bổ sung 1 doanh nghiệp cổ phần hóa là Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Phà An Giang với tổng giá trị doanh nghiệp là 309 tỷ đồng.

Trong giai đoạn 2016 - 2020, cả nước có 180 doanh nghiệp được các cấp thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa với tổng giá trị doanh nghiệp là 489.690 tỷ đồng, trong đó giá trị vốn nhà nước là 233.792 tỷ đồng.

Tuy nhiên, trong 180 doanh nghiệp đã cổ phần hóa, chỉ có 39/128 doanh nghiệp thuộc danh mục cổ phần hóa theo công văn của Chính phủ, đạt 30% kế hoạch./.