Hạn chế chậm, trốn đóng BHXH: Cần có quy định về trách nhiệm cơ quan Nhà nước

Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam, tính đến ngày 30/6/2023, tổng số tiền chậm đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) phải tính lãi là 15.797 tỷ đồng, chiếm 3,3% số tiền phải thu. Trước đó, trong giai đoạn 2016-2021, cả nước có 538 doanh nghiệp trốn đóng BHXH trên 10 năm; hơn 4.200 doanh nghiệp trốn đóng trên 5 năm.

Tiền chậm đóng BHXH tăng dần, bình quân 10.000 tỷ đồng mỗi năm, riêng khoản chậm đóng từ 3 năm trở lên chiếm 34% tổng số chậm, trốn đóng của các doanh nghiệp. Nợ xấu khó thu hồi ngày càng nhiều, theo đó, năm 2020 là gần 2.600 tỷ đồng (22%), gấp 1,6 lần so với năm 2016.

Trước thực tế đã nêu, trong Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) mới đây, cơ quan soạn thảo đã đề xuất bổ sung quy định trách nhiệm của các cơ quan trong xác định và quản lý đối tượng thuộc diện tham gia BHXH, đồng thời sửa đổi, bổ sung nhiều biện pháp xử lý, chế tài xử lý tình trạng trốn đóng BHXH.

Cụ thể, quy định người sử dụng lao động nợ BHXH phải nộp số tiền bằng 0,03% mỗi ngày tính trên số tiền trốn đóng (như lĩnh vực thuế); quyết định ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 6 tháng trở lên.

Đồng thời, quyết định hoãn xuất cảnh đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 12 tháng trở lên; cơ quan BHXH kiến nghị khởi tố đối với trường hợp có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Ngoài ra, để đảm bảo quyền lợi của người lao động, Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) cũng đã bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động phải bồi thường cho người lao động nếu không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, kịp thời mà gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động.

Đánh giá về các đề xuất đã nêu, không ít ý kiến cho rằng, việc đề xuất tăng chế tài xử lý đối với hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH là cần thiết, tuy nhiên, quy định về chế tài xử lý vi phạm đóng BHXH bắt buộc cũng phải thật rõ và đúng về hành vi bởi, trốn đóng BHXH khác với chậm đóng. Từ đó mới quy định, phương thức xử lý, mức độ xử lý, cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xử lý và biện pháp bảo đảm thi hành các chế tài xử lý.

Không chỉ có vậy, để giải quyết tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH thì ngoài các quy định chế tài cho doanh nghiệp, thì cũng cần bổ sung thêm các quy định ràng buộc trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước và chế tài xử lý.

Liên quan đến vấn đề này, thông tin với báo chí, PGS.TS Đinh Dũng Sỹ – nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ đề xuất, cần kiên quyết, nghiêm túc trong tổ chức thực thi mới có thể đem lại hiệu quả. Bên cạnh đó, cần bổ sung các quy định ràng buộc trách nhiệm, bổ sung chế tài xử lý đối với các cơ quan Nhà nước, người có trách nhiệm có liên quan khi không thực hiện đúng các quy định của pháp luật về xử lý các trường hợp trốn đóng, chậm đóng BHXH.

Còn theo nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội – Phạm Minh Huân, ngoài việc đưa vào Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) các quy định xử lý tình trạng nợ đọng, trốn đóng BHXH thì cần thiết phải đề cao việc chủ động phát hiện sớm dấu hiệu sai phạm về trốn đóng BHXH để có giải pháp xử lý.

Tổ chức Công đoàn, tổ chức đại diện cho người lao động phải tăng cường kiểm tra, kiểm soát, giám sát, phát hiện doanh nghiệp có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH theo Điều 216 Bộ luật Hình sự, kịp thời thông báo đến cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng để xem xét khởi tố.

“Hệ thống cơ quan quản lý Nhà nước phải nắm được tình hình để không còn tình trạng lợi dụng nợ BHXH, khi doanh nghiệp trốn đóng rồi mới tìm cách xử lý”, vị chuyên gia này bày tỏ.

Được biết, Dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã được Chính phủ xây dựng, trình Quốc hội Khóa XV, dự kiến sẽ được Quốc hội đưa ra cho ý kiến tại kỳ họp thứ 6 (tháng 10/2023) và thông qua tại kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024).