Kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ: Trận đánh mở màn - quyết chiến trên cứ điểm Him Lam

'Đánh chắc, tiến chắc'

Vào tháng 3/1954, sau một thời gian cố gắng liên tục, công tác chuẩn bị mọi mặt cho cuộc tiến công lớn tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Ðiện Biên Phủ theo phương châm "đánh chắc, tiến chắc" đã cơ bản hoàn thành. Bộ chỉ huy chiến dịch kiểm tra lại lần cuối để có thể sẵn sàng ra lệnh nổ súng vào đúng ngày giờ quy định.

Tập đoàn cứ điểm Ðiện Biên Phủ có tất cả 49 cứ điểm và mỗi cứ điểm đều có khả năng phòng ngự. Nhiều cứ điểm nằm sát kề nhau được tổ chức lại thành cụm cứ điểm - "trung tâm đề kháng theo kiểu phức tạp" - có lực lượng cơ động và hỏa lực riêng, có hệ thống công sự vững chắc, chung quanh có hàng rào dây thép gai dày đặc và có khả năng độc lập phòng ngự khá mạnh. 

Mỗi trung tâm đề kháng cũng như toàn bộ tập đoàn cứ điểm đều được che chở bằng một hệ thống công sự nằm chìm dưới mặt đất, bằng một hệ thống vật cản (hàng rào hoặc bãi dây thép gai, bãi mìn) cùng một hệ thống hỏa lực rất mạnh. Tập đoàn cứ điểm được chia ra thành ba phân khu yểm hộ lẫn cho nhau.

Về phía ta, lực lượng tham gia chiến dịch có Ðại đoàn bộ binh 308 (với ba trung đoàn 102, 88, 38), Ðại đoàn bộ binh 312 (với ba trung đoàn 141, 209, 165), Ðại đoàn bộ binh 36 thiếu (với hai trung đoàn 174, 98), trung đoàn bộ binh 57 (thuộc Ðại đoàn 304), tất cả gồm chín trung đoàn bộ binh và Ðại đoàn 351 với một trung đoàn lựu pháo 105 (trung đoàn 45), một trung đoàn sơn pháo và súng cối (trung đoàn 675), một trung đoàn pháo cao xạ (trung đoàn 367) và bốn tiểu đoàn công binh. 

Tổng quân số chủ lực ta ở hỏa tuyến khoảng hơn bốn mươi nghìn, nếu tính cả tuyến hai là năm mươi lăm nghìn. Ta ưu thế hơn địch nhưng ưu thế đó không lớn. Tỷ lệ bộ binh chỉ đạt gấp đôi. Hỏa lực pháo, cối ta nhiều hơn địch một chút về số khẩu pháo (62 trên 49 khẩu) nhưng lại có ít hơn địch rất nhiều về số lượng đạn. Ta có pháo cao xạ nhưng địch hoàn toàn chiếm ưu thế về máy bay, xe tăng.

Với tỷ lệ đó, theo quan niệm thông thường, quân phòng ngự chưa hẳn đã bị coi là bất lợi về mặt so sánh lực lượng. Vì thế, khi xây dựng kế hoạch tiến công tiêu diệt tập đoàn cứ điểm địch, Ðảng ủy, Bộ chỉ huy chiến dịch cuối cùng đã lựa chọn phương châm "đánh chắc, tiến chắc".

Ngày 11/3/1954, trong lúc toàn thể cán bộ, chiến sĩ trên mặt trận Ðiện Biên Phủ đang nỗ lực tiến hành công tác chuẩn bị ở bước cuối cùng để nổ súng mở màn chiến dịch, thì có thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đến. 

Người viết: "Các chú sắp ra trận. Nhiệm vụ các chú lần này rất to lớn, khó khăn, nhưng rất vinh quang. Các chú vừa được chỉnh quân chính trị và chỉnh huấn quân sự, và đã thu được nhiều thắng lợi về tư tưởng và chiến thuật, kỹ thuật. Nhiều đơn vị cũng đã đánh thắng trên các mặt trận. Bác tin chắc rằng các chú sẽ phát huy thắng lợi vừa qua, quyết tâm vượt mọi khó khăn gian khổ để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang sắp tới.

Bác chờ các chú báo cáo thành tích để thưởng những đơn vị và cá nhân xuất sắc nhất.

Chúc các chú thắng to.

Bác hôn các chú".

Thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh được nhanh chóng phổ biến tới mọi cán bộ, chiến sĩ và anh chị em thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến. Một không khí phấn khởi, thi đua lập công truyền lan tới khắp các trận địa.

Quyết chiến trên cứ điểm Him Lam 

Trong cuốn sách "Ðiện Biên Phủ - mốc vàng thời đại" - Nhà xuất bản Quân đội nhân dân (2004) đã viết chi tiết: Ngày 13/3/1954, bộ đội ta nổ súng tiến công Him Lam, một trung tâm đề kháng mạnh gồm ba cứ điểm nằm trên ba quả đồi sát kề nhau bên đường số 41, do tiểu đoàn 3 thuộc bán lữ đoàn lê-dương thứ 13 (3/13 DBLE) phòng giữ.

Theo đúng kế hoạch, đêm 12 rạng 13/3, bộ binh ta tiến vào đào trận địa tiến công. Phát hiện ta đào trận địa, trưa ngày 13, De Castries cho điều một đại đội lê dương cùng hai xe tăng từ Mường Thanh tiến ra đánh vào khu vực bàn đạp xuất kích của ta. 

Ðể thử súng và bảo vệ trận địa, Bộ chỉ huy chiến dịch cho sử dụng đại đội 806 lựu pháo 105 bắn trước vào Him Lam 20 phát. Trừ hai phát đầu đạn rơi hơi xa vào phía trong, còn 18 phát sau đạn đều trúng mục tiêu. 

Thiếu tá Pego, tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 3/13 DBLE và ba sĩ quan khác chết trong hầm chỉ huy vì trúng đạn pháo. Ðại đội bộ binh cùng hai xe tăng địch đi lùng sục hoảng sợ quay đầu tháo chạy về Mường Thanh. Ðến 17 giờ 5 cùng ngày, pháo binh ta tập trung hỏa lực giáng đòn cấp tập, mãnh liệt vào tập đoàn cứ điểm.

Trận pháo kích mở màn chiến dịch đạt hiệu quả khá tốt: Sở chỉ huy tập đoàn cứ điểm bị trúng đạn, đường dây điện thoại bị cắt đứt. Các trận địa pháo địch đặt ở khu trung tâm bị tê liệt hoàn toàn, mười hai khẩu pháo, cối bị đánh hỏng. Một kho xăng bốc cháy, năm máy bay địch trúng đạn nổ tung, toàn bộ đội bay địch ở sân bay Mường Thanh bị loại khỏi vòng chiến. 

Cả Him Lam và Mường Thanh rung chuyển trong tiếng nổ dồn dập của đạn pháo, nhiều hầm hào, công sự sụp đổ, sở chỉ huy phân khu bắc bị đánh tơi tả, trung tá Gose cùng một số sĩ quan tham mưu của phân khu bắc tử trận, tiểu đoàn trưởng Mactinenti bị thương nặng, phân khu bắc và cụm cứ điểm Him Lam không còn người chỉ huy trực tiếp. 

Ngay từ giờ phút đầu tiên, địch ở Ðiện Biên Phủ đã bị giáng một đòn khủng khiếp.

Trong khi pháo bắn, dưới sự chỉ huy của đại đoàn trưởng Lê Trọng Tấn và chính ủy Trần Ðộ, cán bộ, chiến sĩ trung đoàn 141 và 209 khẩn trương vận động qua sông Nậm Rốm trên những chiếc cầu vừa được ráp nối, tiến vào chiếm lĩnh.

Các chiến sĩ sơn pháo 75 đi cùng bộ binh cũng nhanh chóng khiêng vác từng bộ phận của pháo vào, tiến hành lắp ráp ngay trước cứ điểm địch để ngắm bắn trực tiếp tiêu diệt các lô cốt, ụ súng đã được đánh số, chi viện cho bộ binh mở cửa và xung phong vào cứ điểm địch.

Từ 18 giờ 30, bộ binh ta bắt đầu mở cửa.

Trên hướng thứ yếu của trận đánh, trung đoàn 209 do đồng chí Hoàng Cầm làm trung đoàn trưởng sử dụng tiểu đoàn 130 đột phá từ hướng bắc tiêu diệt cứ điểm 3. Ðược hỏa lực pháo binh và các đơn vị trợ chiến yểm hộ, các tiểu đội bộc phá nối tiếp nhau tiến lên dùng thuốc nổ dọn sạch một con đường xuyên qua hàng trăm mét rào dây kẽm gai. 

Cửa mở vừa khai thông, tiểu đội trưởng Trần Can mang cờ "Quyết chiến quyết thắng" cùng tiểu đội lao thẳng lên đỉnh đồi. Khi hỏa lực địch bắt đầu bắn cản thì một trung đội xung kích đã lọt vào trong cứ điểm và chia thành hai mũi nhanh chóng đánh tỏa ra hai bên. 

Tiểu đội trưởng Trần Can cùng tiểu đội tiếp tục đánh thẳng vào tung thâm, cắm lá cờ "Quyết chiến quyết thắng" lên giữa cứ điểm địch. Ðây là lá cờ chiến thắng đầu tiên của quân ta được cắm trên các trận địa phòng ngự của địch tại chiến trường Ðiện Biên Phủ. Sau hơn một giờ chiến đấu, tiểu đoàn 130, trung đoàn 209 hoàn toàn làm chủ cứ điểm 3.

Trên hướng chủ yếu của trận đánh, trung đoàn 141 do đồng chí Quang Tuyến làm trung đoàn trưởng sử dụng tiểu đoàn 11 đánh chiếm cứ điểm 1 và tiểu đoàn 428 đột phá từ hướng đông - nam tiêu diệt cứ điểm 2.

Tại cứ điểm 2, khi cửa mở được khai thông, các chiến sĩ xung kích tiểu đoàn 428 vừa lao qua hàng rào cuối cùng thì vấp ngay phải một hỏa điểm địch bắn cản dữ dội. 

Ðể tiếp tục mở đường tiến cho đồng đội, tiểu đội trưởng Phan Ðình Giót mau lẹ trườn lên dùng tiểu liên, lựu đạn diệt hỏa điểm địch. Khi hết đạn mà vẫn chưa diệt được mục tiêu, anh dũng cảm lấy thân mình bịt lỗ châu mai khiến địch ở trong lô cốt không thể tiếp tục bắn ra được. Hành động anh hùng của Phan Ðình Giót tiếp thêm sức mạnh cho các chiến sĩ xung kích tiểu đoàn 428 xông lên tiêu diệt địch. 

Ðến 22 giờ 30 đơn vị hoàn thành nhiệm vụ đánh chiếm cứ điểm 2.

Tại cứ điểm 3, cuộc chiến đấu diễn ra phức tạp hơn. Ðây là điểm phòng ngự then chốt của trung tâm đề kháng Him Lam và là mục tiêu cuối cùng tại khu vực chưa bị đánh chiếm nên địch dồn lực lượng đánh trả ta quyết liệt. 

Pháo binh địch ở Mường Thanh sau hơn một giờ hoàn toàn tê liệt trước đòn tập kích hỏa lực bất ngờ của pháo binh ta, cũng đã một phần gượng lại được và tập trung hỏa lực bắn chặn đường tiến của tiểu đoàn 11 qua sông Nậm Rốm. 

Cán bộ, chiến sĩ tiểu đoàn 11 chiến đấu dũng cảm và đã thương vong một số, nhưng bốn giờ trôi qua, đơn vị vẫn chưa mở xong được cửa đột phá. 

Ðể giải quyết gọn mục tiêu Him Lam trong đêm 13, đại đoàn trưởng Ðại đoàn 312 quyết định đưa tiểu đoàn dự bị vào chiến đấu. Trung đoàn trưởng 141 cũng ra lệnh cho tiểu đoàn 428 mở một mũi đột phá từ cứ điểm 2 sang cứ điểm 1 phối hợp với đơn vị bạn. 

Trong khi tiểu đoàn 428 và tiểu đoàn dự bị còn đang tìm đường vượt qua hệ thống hầm hào chằng chịt của địch để sang cứ điểm 3 thì cùng thời gian đó, cán bộ, chiến sĩ tiểu đoàn 11 đã đột phá thành công vào chiếm nốt mục tiêu cuối cùng này.

Trận đánh mở màn chiến dịch kết thúc vào hồi 23 giờ 30 phút. Trung tâm đề kháng Him Lam bị hoàn toàn tiêu diệt. Tiểu đoàn 3/13 DBLE bị xóa sổ, 200 tên địch bị bắt sống. Xuất phát từ lòng nhân đạo và cũng là đòn cân não khoét sâu điểm yếu về tinh thần của binh lính địch, sáng 14/3, Bộ chỉ huy chiến dịch cho phép quân Pháp ở Mường Thanh ra nhận thương binh ở một địa điểm do ta quy định.

Việc một trung tâm đề kháng được phòng ngự rất kiên cố và tiểu đoàn lê dương 3/13 DBLE - "một đơn vị thần thoại chưa bao giờ bị thua một trận nào" - bị tiêu diệt quá nhanh đã làm cho bộ chỉ huy quân Pháp bàng hoàng và binh lính địch ở các cứ điểm khác trong tập đoàn cứ điểm Ðiện Biên Phủ lo sợ.