Xuất hóa đơn điện tử tạo ra "cuộc cách mạng" trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu?

Cơ sở pháp lý của việc triển khai hóa đơn điện tử trong kinh doanh xăng dầu

Theo Bộ Tài chính, cơ sở pháp lý để triển khai áp dụng hoá đơn điện tử với bán lẻ xăng dầu đã khá đầy đủ. Khoản 1 Điều 90 Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 ngày 13/6/2019 quy định nguyên tắc lập, quản lý, sử dụng hóa đơn điện tử nêu rõ: Khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, người bán phải lập hóa đơn điện tử để giao cho người mua theo định dạng chuẩn dữ liệu và phải ghi đầy đủ nội dung theo quy định của pháp luật về thuế, pháp luật về kế toán, không phân biệt giá trị từng lần bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ.

Cùng với đó, điểm i khoản 4 Điều 9 Nghị định số 123/2020/NĐ-CP 19/10/2020 của Chính phủ về hóa đơn, chứng từ quy định: Thời điểm lập hóa đơn điện tử đối với bán xăng dầu tại các cửa hàng bán lẻ cho khách hàng là thời điểm kết thúc việc bán xăng dầu theo từng lần bán. Người bán phải đảm bảo lưu trữ đầy đủ hóa đơn điện tử đối với trường hợp bán xăng dầu cho khách hàng là cá nhân không kinh doanh, cá nhân kinh doanh và đảm bảo có thể tra cứu khi cơ quan có thẩm quyền yêu cầu.

Điểm c khoản 14 Điều 10 Nghị định số 123/2020/NĐ-CP về nội dung của hóa đơn quy định: Đối với hóa đơn điện tử bán xăng dầu cho khách hàng là cá nhân không kinh doanh thì không nhất thiết phải có ký hiệu mẫu số hóa đơn, ký hiệu hóa đơn, số hóa đơn; tên, địa chỉ, mã số thuế của người mua, chữ ký điện tử của người mua; chữ ký số, chữ ký điện tử của người bán, thuế suất thuế giá trị gia tăng. Đáng chú ý, điểm a khoản 3 Điều 22 Nghị định số 123/2020/NĐ-CP của Chính phủ về phương thức và thời điểm chuyển dữ liệu hóa đơn điện tử quy định: Riêng đối với trường hợp bán xăng dầu cho khách hàng thì người bán tổng hợp dữ liệu tất cả các hóa đơn bán xăng dầu trong ngày theo từng mặt hàng để thể hiện trên bảng tổng hợp dữ liệu hóa đơn điện tử và chuyển bảng tổng hợp dữ liệu hóa đơn điện tử này ngay trong ngày.

Như vậy, theo Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14, kể từ ngày 1/7/2022, các quy định về hoá đơn, chứng từ sẽ chính thức được áp dụng. Việc phải xuất hóa đơn điện tử theo từng lần bán và tổng hợp dữ liệu gửi về cho cơ quan thuế trong ngày của doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu theo Nghị định 123/2020/NĐ-CP của Chính phủ là một "cuộc cách mạng" trong lĩnh vực này.

Việc triển khai hóa đơn điện tử không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý của cơ quan Thuế mà còn hỗ trợ rất tốt cho cả doanh nghiệp trong công việc kế toán. Chi phí hóa đơn điện tử rẻ hơn hóa đơn giấy, dễ lưu trữ tốt, có thể sử dụng vào làm thống kê, quyết toán thuế cho doanh nghiệp và cơ quan Thuế. Hoá đơn điện tử được áp dụng dễ dàng, nhanh chóng, đơn giản, cho người mua cá nhân, không cần phải ghi đầy đủ thông tin người mua mà chỉ cần ghi số tiền. Từ đó, giúp tăng cường kiểm soát, quản lý doanh thu, đảm bảo thu thuế, môi trường kinh doanh minh bạch nhằm, đồng thời tăng ngân sách Nhà nước.

Thực tiễn tại Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam cho thấy, việc phát hành hóa đơn điện tử theo từng lần bán hàng cho khách hàng có nhu cầu lấy hóa đơn sẽ nhận được hóa đơn điện tử về hộp thư điện tử của mình để có thể tra soát, đối chiếu. Đối với khách hàng không kinh doanh (không có nhu cầu lấy hóa đơn), hệ thống ứng dụng phát hành hóa đơn điện tử của doanh nghiệp tự động xử lý, phát hành hóa đơn và lưu trữ dưới hình thức điện tử và truyền về cơ quan thuế theo bảng tổng hợp dữ liệu hóa đơn điện tử từng mặt hàng bán trong ngày. Việc phát hành hóa đơn điện tử theo từng lần bán hàng được Tập đoàn thực hiện từ ngày 01/7/2023 tại 2.700 cửa hàng thuộc hệ thống và không xảy ra tình trạng ách tắc tại các cửa hàng xăng dầu.

Doanh nghiệp gặp vướng mắc

Trên thực tế, thị trường bán lẻ xăng dầu vốn rất nhạy cảm, tác động đến hàng triệu khách hàng. Trong thời gian qua, cơ quan chức năng cũng thanh tra, tiến hành khởi tố nhiều vụ việc liên quan đến lĩnh vực này.

Thế nhưng, dù hầu hết các doanh nghiệp kinh doanh đều nắm bắt được thông tin, có thời gian chuẩn bị nhưng vì nhiều lý do, cho đến thời điểm bắt buộc (ngày 1/1/2024) phải xuất hóa đơn điện tử theo từng lần bán, rất nhiều doanh nghiệp vẫn chưa triển khai. Theo thống kê sơ bộ đến thời điểm 30/11/2023, có hơn 240 doanh nghiệp kinh doanh bán lẻ xăng dầu trên địa bàn thuộc Cục Thuế Hà Nội quản lý với hơn 450 cửa hàng và gần 2.000 cột bơm. Trong đó, hiện có gần 150 cửa hàng áp dụng được thực hiện phát hành hóa đơn điện tử theo từng lần bán hàng.[1]

Mặc dù đã có quy định nhưng đến nay các cơ sở kinh doanh xăng dầu vẫn áp dụng phương pháp quản lý bán hàng và xuất hóa đơn theo các quy định cũ. Lý do các doanh nghiệp đưa ra để giải thích cho sự chậm trễ triển khai là: cơ sở vật chất chưa đồng bộ, thiết bị cột bơm cũ, không đáp ứng kết nối phần mềm hóa đơn điện tử. Nhiều doanh nghiệp cũng than phiền chi phí đầu tư hạ tầng cũng như cơ sở dữ liệu khá lớn và một số phát sinh chi phí đối với doanh nghiệp khi áp dụng hóa đơn điện tử từng lần bán hàng khi tăng nhân sự, lỗi hệ thống, số lượng hóa đơn điện tử tăng lên gấp nhiều lần so với trước.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp xăng dầu không muốn áp dụng quy định mới của pháp luật, ngại đổi mới, ngại áp dụng công nghệ thông tin, hiện đại hóa công tác quản lý bán hàng trong khi trình độ quản lý, chuyên môn nghiệp vụ của nhiều doanh nghiệp còn hạn chế. Cá biệt, không loại trừ có doanh nghiệp xăng dầu sử dụng nguồn xăng dầu nhập lậu, bán hàng không xuất hóa đơn…Vì vậy, các doanh nghiệp này trì hoãn không muốn thực hiện quy định xuất hóa đơn điện tử theo từng lần bán hàng.

Theo chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, hóa đơn điện tử là xu hướng tất yếu, buộc phải thực hiện, nhưng bài toán là phải phân bổ chi phí đó như thế nào để đảm bảo doanh nghiệp vẫn có lợi nhuận, vẫn hoạt động được: "Đến bao giờ ngành xăng dầu Việt Nam, cửa hàng bán lẻ xăng dầu có thể làm được một việc mà các quốc gia phát triển đã triển khai hàng chục năm nay là khách hàng tự phục vụ? Khi chúng ta thực hiện hóa đơn điện tử sẽ làm tăng chi phí (chi phí đầu tư và chi phí thường xuyên). Bài toán của chúng ta ở đây là phân bổ chi phí đó như thế nào để đảm bảo doanh nghiệp vẫn có lợi nhuận, vẫn hoạt động được".[2]

Theo Bộ Tài chính, đối với khách hàng không lấy hóa đơn, cửa hàng xăng dầu cũng phải lập hóa đơn. Tuy nhiên, việc xuất hóa đơn điện tử đối với trường hợp này là cho khách hàng cá nhân không kinh doanh nên trên hóa đơn không nhất thiết phải có đầy đủ các chỉ tiêu (không cần thông tin người mua). Hóa đơn điện tử được lập theo phần mềm, được thực hiện tự động, số lượng hóa đơn điện tử đã xuất sẽ được lưu trữ đầy đủ bằng dữ liệu điện tử (không phải in ra) tại các cửa hàng xăng dầu và có thể tra cứu khi cơ quan có thẩm quyền yêu cầu. Do vậy, việc xuất hóa đơn điện tử theo từng lần bán hàng không làm mất thời gian của người mua không có nhu cầu lấy hóa đơn nhưng vẫn đảm bảo doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định và hóa đơn điện tử được lưu trữ, tra cứu khi cơ quan có thẩm quyền yêu cầu.

Thủ tướng trực tiếp chỉ đạo

Ngày 26/3/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký ban hành Công điện số 26/CĐ-TTg về việc tăng cường các biện pháp quản lý mặt hàng xăng dầu, thực hiện nghiêm quy định về hóa đơn điện tử đối với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu. Công điện gửi Bộ trưởng các Bộ: Công Thương, Tài chính, Công an, Thông tin và Truyền thông; Tổng Thanh tra Chính phủ; Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp; Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Chủ tịch, Tổng Giám đốc: Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam, Công ty Cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn, Công ty TNHH Lọc hóa dầu Nghi Sơn; Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam.

Công điện nêu: Thực hiện quy định của Luật Quản lý thuế năm 2019 và Nghị định số 123/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ về sử dụng hóa đơn điện tử, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều văn bản chỉ đạo các Bộ, cơ quan, doanh nghiệp thực hiện các giải pháp quyết liệt, đồng bộ trong quản lý mặt hàng xăng dầu để đảm bảo cung ứng đủ xăng dầu cho sản xuất kinh doanh, tiêu dùng và quản lý sử dụng hóa đơn điện tử đối với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu nhất là các Công điện và Nghị quyết gần đây: các Công điện của Thủ tướng Chính phủ: số 1123/CĐ-TTg ngày 18/11/2023, số 1284/CĐ-TTg ngày 1/12/2023, số 1437/CĐ-TTg ngày 30/12/2023, số 09/CĐ-TTg ngày 24/1/2024 và Nghị quyết số 28/NQ-CP ngày 5/3/2024 của Chính phủ.

Tuy nhiên, trong bối cảnh tình hình thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường tác động đến giá cả và nguồn cung xăng dầu thế giới và trong nước nhiều doanh nghiệp, cửa hàng kinh doanh, bán lẻ xăng dầu vẫn né tránh áp dụng hóa đơn điện tử do có hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực xăng dầu.

Để tiếp tục nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác quản lý, điều hành xăng dầu, bảo đảm đủ nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước và thực hiện nghiêm quy định về quản lý, sử dụng hóa đơn điện tử đối với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ trưởng Bộ Công Thương, Bộ trưởng Bộ Tài chính, Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Chủ tịch, Tổng Giám đốc: Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam, Công ty Cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn, Công ty TNHH Lọc hóa dầu Nghi Sơn, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam và Thủ trưởng các Bộ, cơ quan liên quan thực hiện nghiêm túc, đầy đủ, quyết liệt, kịp thời, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp được giao tại các Nghị quyết của Chính phủ, Công điện, văn bản chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ nêu trên…

Kết quả thực hiện

Tại cuộc họp báo quý 1/2024 của Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế cho biết đến 28/3, toàn quốc có 15.762 cửa hàng bán lẻ xăng dầu thực hiện phát hành hoá đơn điện tử từng lần, đạt khoảng 98,9%.

Do đó, Bộ Tài chính chỉ đạo cơ quan thuế phối hợp với cơ quan công an và các cơ quan liên quan khác đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện quy định về hoá đơn điện tử, lập hoá đơn điện tử tại các cửa hàng kinh doanh, bán lẻ xăng dầu theo đúng pháp luật. Tổng cục Thuế nhấn mạnh: Theo quy định, thời điểm lập hoá đơn điện tử đối với trường hợp bán xăng dầu tại các cửa hàng bán lẻ cho khách hàng là thời điểm kết thúc việc bán xăng dầu theo từng lần bán. Người bán phải đảm bảo lưu trữ đầy đủ hoá đơn điện tử đối với trường hợp bán xăng dầu cho khách hàng là cá nhân không kinh doanh, cá nhân kinh doanh và đảm bảo có thể tra cứu khi cơ quan có thẩm quyền yêu cầu.

Về kết quả thực hiện triển khai, lãnh đạo Tổng cục Thuế, cho biết trong các địa phương, đã có 59/63 địa phương đạt tiến độ trên 90%, 40 địa phương hoàn thành 100% tiến độ. Theo báo cáo của các cục thuế, dự kiến đến hết ngày 31/3 về cơ bản các cửa hàng xăng dầu trên cả nước sẽ thực hiện phát hành hoá đơn điện tử theo từng lần bán hàng. Cũng theo ông Mai Sơn, thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố chỉ đạo lực lượng chức năng xem xét xử lý các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, nếu hết ngày 31/3/2024 không thực hiện quy định về hoá đơn điện tử sẽ yêu cầu tạm dừng hoạt động kinh doanh và thu hồi giấy phép, giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh theo quy định của pháp luật.[3]

Theo đó, cơ quan thuế các cấp đã triển khai phối hợp chặt chẽ, tích cực với các cơ quan, ban, ngành sát sao, quyết liệt thực hiện phối hợp, hỗ trợ các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu và các cửa hàng xăng dầu tại địa phương thực hiện triển khai áp dụng HĐĐT sau mỗi lần bán hàng đối với kinh doanh bán lẻ xăng dầu.

Kết quả thực hiện, thống kê đến ngày 31/3/2024, toàn quốc đã có 15.925 trong tổng số 15.935 cửa hàng bán lẻ xăng dầu thực hiện phát hành HĐĐT từng lần bán hàng, đạt khoảng 99,94% tổng số cửa hàng bán lẻ xăng dầu. Còn 10 cửa hàng (do cửa hàng được bố trí tại một số địa bàn vùng xa) chưa thực hiện, chiếm 0,06%", Tổng cục Thuế thông tin. 10 cửa hàng không thực hiện đúng tiến độ, theo Tổng cục Thuế, chủ yếu là những cửa hàng có đặc thù địa hình ở vùng sâu, vùng xa, điều kiện thực hiện rất khó khăn. Cụ thể, có 4 cửa hàng xăng dầu ở Bến Tre, Quảng Nam và Đà Nẵng đều là cửa hàng trên sông nước, đang trong điều kiện thực hiện sửa chữa hoặc khó khăn về việc lắp đặt thiết bị kỹ thuật nên chưa thực hiện được, nhưng cam kết sẽ cố gắng thực hiện trước ngày 15/4. Bốn cửa hàng ở Cao Bằng đang chờ phê duyệt mẫu, 1 cửa hàng ở Đắk Nông do lỗi đăng ký thuế nên chưa chuyển đổi được hóa đơn có mã để thực hiện được giải pháp máy tính tiền. Duy nhất một cửa hàng ở Thừa Thiên Huế là không thực hiện cũng không phản hồi thông tin. Đáng chú ý, dù vẫn còn 10 cửa hàng không về đích đúng hẹn, tuy nhiên, với những nỗ lực triển khai, Tổng cục Thuế đã nhận được thư khen ngợi của Thủ tướng Chính phủ.[4]

Việc xuất HĐĐT theo từng lần bán hàng được coi là giải pháp giúp cơ quan thuế kiểm soát tốt việc phát hành hóa đơn và quản lý doanh thu với các đơn vị kinh doanh xăng dầu; Từ đó, nâng cao tính tuân thủ của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trong việc kê khai, nộp thuế; Đồng thời, ngăn chặn tình trạng gian lận trong kinh doanh xăng dầu, hạn chế thất thu ngân sách nhà nước, giúp thị trường kinh doanh xăng dầu ngày càng minh bạch.