Buông lỏng quản lý trong lựa chọn và đánh giá nhà đầu tư: Bài học chính sách từ dự án Golden Hills City (Đà Nẵng)

Sai phạm ngay từ khâu lựa chọn nhà đầu tư: Khi “cửa ngõ” bị bỏ ngỏ

Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, UBND TP Đà Nẵng đã không tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư đối với dự án có sử dụng đất, vi phạm các quy định về khu đô thị mới tại thời điểm triển khai. Việc bỏ qua cơ chế cạnh tranh công khai này làm suy giảm tính minh bạch, đồng thời tước đi cơ hội tham gia bình đẳng của các nhà đầu tư có năng lực.

Đáng chú ý, tiêu chí mời gọi đầu tư được xây dựng trái quy định pháp luật, yêu cầu nhà đầu tư phải có vốn chủ sở hữu hoặc bảo lãnh ngân hàng tối thiểu 20% giá trị khu đất. Đây là điều kiện không phù hợp với khung pháp lý áp dụng tại thời điểm đó, cho thấy sự thiếu chuẩn mực trong thiết kế chính sách lựa chọn nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, quá trình lựa chọn Công ty Trung Nam được thực hiện khi chưa đánh giá, so sánh đầy đủ năng lực với đối thủ cạnh tranh là Công ty Cổ phần Hàm Rồng, dẫn đến nguy cơ lựa chọn nhà đầu tư không phản ánh đúng năng lực tài chính và thực thi dự án. Từ góc độ quản trị, đây là biểu hiện điển hình của việc thiếu khách quan và vi phạm nguyên tắc đánh giá đa chiều.

Sai phạm “xuyên thấu” trong quản lý đất đai và quy hoạch đô thị

Không chỉ dừng ở khâu lựa chọn nhà đầu tư, các sai phạm còn kéo dài xuyên suốt quá trình giao đất và quản lý quy hoạch.

Thứ nhất, việc giao đất và cho thuê đất được thực hiện trực tiếp, không thông qua đấu giá hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất, vi phạm Luật Đất đai 2003. Điều này làm gia tăng nguy cơ thất thoát nguồn lực đất đai - một tài sản công có giá trị đặc biệt lớn.

Thứ hai, quy hoạch được điều chỉnh “chạy theo” quyết định giao đất. Cụ thể, quyết định giao đất được ban hành khi chưa có kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện, chưa phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/2000 và 1/500. Hệ quả là dự án phải điều chỉnh quy hoạch tới 16 lần, phản ánh sự thiếu chuẩn bị về các chỉ tiêu cốt lõi như mật độ xây dựng, quy mô dân số và hạ tầng kỹ thuật.

Thanh tra Chính phủ còn chỉ rõ khoảng 45,91 ha đất được bàn giao nằm ngoài ranh giới dự án, cho thấy sai sót nghiêm trọng trong công tác đo đạc, xác lập pháp lý và giám sát thực địa.

Đặc biệt, 129,22 ha đất trồng lúa đã bị thu hồi và bàn giao nhưng chưa thực hiện đầy đủ các thủ tục quản lý, sử dụng đất trồng lúa theo quy định, tiềm ẩn nguy cơ vi phạm chính sách an ninh lương thực và sử dụng đất bền vững.

Nghĩa vụ tài chính và năng lực thực thi: Khoảng cách giữa cam kết và thực tế

Một điểm đáng chú ý khác là năng lực tài chính của chủ đầu tư tại thời điểm cấp Giấy chứng nhận đầu tư không đáp ứng yêu cầu tối thiểu. Vốn đầu tư báo cáo chỉ đạt 866,42 tỷ đồng, chưa đủ 20% tổng mức đầu tư dự án. Điều này đặt ra câu hỏi về tính thận trọng trong thẩm định năng lực tài chính - một tiêu chí then chốt đối với các dự án đô thị quy mô lớn.

Bên cạnh đó, dự án bị xác định là chậm tiến độ so với cam kết, dù phần lớn diện tích đất đã được đưa vào sử dụng. Việc khởi công xây dựng khi chưa có giấy phép và chưa bảo đảm điều kiện khởi công tiếp tục cho thấy sự lỏng lẻo trong tuân thủ pháp luật xây dựng.

Kiến nghị xử lý và thông điệp chính sách

Trước các sai phạm nêu trên, Tổng Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với UBND TP Đà Nẵng và các sở, ngành liên quan (Kế hoạch và Đầu tư, Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường…) theo từng giai đoạn cụ thể.

Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị UBND TP Đà Nẵng thu hồi khoảng 45,91 ha đất giao ngoài ranh giới dự án để quản lý theo đúng quy định pháp luật. Xác định và truy thu đầy đủ các nghĩa vụ tài chính liên quan đến tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và phần đất trồng lúa nhằm bảo đảm không thất thoát ngân sách nhà nước.

Đáng lưu ý, Thanh tra Chính phủ cũng nhấn mạnh nếu trong quá trình khắc phục phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, hồ sơ sẽ được chuyển sang cơ quan chức năng để xem xét xử lý theo quy định.

Bài học cho môi trường đầu tư minh bạch và bền vững

Vụ việc Golden Hills City là bài học điển hình về tầm quan trọng của kỷ luật thể chế trong quản lý đầu tư - đất đai - quy hoạch. Đối với cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp quan tâm đến hợp tác, chuyển giao công nghệ và đầu tư dài hạn, đây là lời nhắc nhở rõ ràng rằng một môi trường đầu tư hấp dẫn không thể tách rời tính minh bạch, cạnh tranh công bằng và tuân thủ pháp luật.

Việc khắc phục triệt để các sai phạm, đồng thời hoàn thiện cơ chế lựa chọn nhà đầu tư và giám sát thực thi, sẽ là điều kiện tiên quyết để củng cố niềm tin của doanh nghiệp trong và ngoài nước, hướng tới phát triển đô thị bền vững và hội nhập sâu rộng với các chuẩn mực quản trị quốc tế.