Nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay

Đấu tranh phòng, chống tham nhũng tiêu cực là nội dung, nhiệm vụ quan trọng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng

Trải qua hơn 92 năm lãnh đạo các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, những thành tựu to lớn của cách mạng Việt Nam đã minh chứng cho tầm vóc, bản lĩnh, trí tuệ của Đảng trên con đường lãnh đạo xây dựng đất nước Việt Nam hùng cường. Từ thực tiễn công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng nhiệm kỳ qua, văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã thống nhất các quan điểm chỉ đạo tiếp tục thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, trong đó có quan điểm thứ năm là “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phát huy bản chất giai cấp công nhân của Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện, xây dựng Nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; gắn với tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, gắn bó mật thiết với nhân dân là những nhân tố có ý nghĩa quyết định thành công sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ tổ quốc”[2]. Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh là quan điểm có tính kế thừa, phát triển tinh thần qua các kỳ đại hội Đảng, là nhiệm vụ then chốt, vấn đề có ý nghĩa sống còn đối với sự nghiệp cách mạng dân tộc ta, nhằm bảo đảm tính đồng bộ, nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền của Đảng và tăng cường củng cố hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị.

Việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng là nội dung nòng cốt, nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng Việt Nam, quyết định đến tiền đồ sự nghiệp cách mạng, liên quan trực tiếp đến việc giữ vững ổn định tình hình chính trị - xã hội và tác động đến mọi mặt đời sống. Đảng ta xác định xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị phải được tiến hành thận trọng, bài bản, tránh chủ quan, nóng vội, với nỗ lực, quyết tâm cao cùng với những hành động mang tính quyết liệt. Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, gắn liền với xây dựng hệ thống chính trị liêm chính, hoạt động hiệu lực, hiệu quả là mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại lẫn nhau trong đó xây dựng, chỉnh đốn Đảng là nhiệm vụ quan trọng tạo động lực thúc đẩy xây dựng cả hệ thống chính trị; bên cạnh đó xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, hiệu lực, hiệu quả tạo cơ sở vững chắc củng cố vai trò lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị và toàn xã hội, tạo mối quan hệ mật thiết với nhân dân, nhân lên sức mạnh của toàn Đảng và khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Kết luận số 21/KL-TW của Ban chấp hành trung ương khóa XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái và tại Kết luận Hội nghị trung ương 4 khóa XIII đã khẳng định “phải đặc biệt coi trọng và đưa công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng lên tầm cao mới, gắn liền với xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Đây là nhiệm vụ có ý nghĩa sống còn đối với sự tồn vong của Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta”. Vì vậy, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực luôn là một nhiệm vụ quan trọng, một vấn đề then chốt trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng đã được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm, đẩy mạnh thông qua các Nghị quyết Hội nghị trung ương 4 khóa XI với nội dung “một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng” và Hội nghị trung ương 4 khóa XII đã có sự bổ sung đổi mới căn bản về phạm vi và nội dung bao gồm toàn bộ các vấn đề về “tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”[3] gắn với việc học tập và làm theo tư tưởng đạo đức phong cách Hồ Chí Minh theo Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/05/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị với nhiều cách làm mới sáng tạo, linh hoạt, thiết thực.

Theo Luật phòng chống tham nhũng năm 2018 thì tham nhũng là hành vi của những người có chức vụ quyền hạn khi họ đã lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn được trao, được đảm nhiệm nhằm mục đích vụ lợi cho những cá nhân, nhóm lợi ích… Đó là các hành vi tham ô tài sản; nhận hối lộ; lạm dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản; lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi; lạm quyền trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi… và đó cũng chính là biểu hiện của sự suy thoái. Tham nhũng chính là “khuyết tật bẩm sinh” của quyền lực, là sản phẩm của sự tha hóa quyền lực, một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ. Do vậy, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên vừa khó khăn vừa phức tạp, cần phải được duy trì liên tục, lâu dài, tiến hành một cách bền bỉ, kiên trì bằng quyết tâm rất lớn của cả tập thể và cá nhân ở tất cả các cấp, các ngành và ở mọi lĩnh vực. Mọi quyền lực đều phải được kiểm soát một cách chặt chẽ bằng những cơ chế chính sách phù hợp, được ràng buộc bằng trách nhiệm, quyền lực càng cao trách nhiệm càng lớn. “Phòng, chống tham nhũng, lãng phí là công việc khó khăn, phức tạp, là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của Ðảng, Nhà nước và nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các cấp uỷ, tổ chức đảng, chính quyền, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị và cán bộ, đảng viên cần quán triệt, thực hiện có hiệu quả chủ trương, giải pháp phòng, chống tham nhũng, lãng phí” được xác định trong Nghị quyết Đại hội XI của Đảng. Tiếp tục thực hiện nghiêm túc, đồng bộ mục tiêu, quan điểm và các giải pháp được nêu trong Nghị quyết Trung ương 3 (khoá X), chú trọng cả phòng và chống; cả phòng, chống tham nhũng và phòng, chống lãng phí, với tinh thần kiên quyết, kiên trì, liên tục, đúng pháp luật, sớm khắc phục những hạn chế, yếu kém, những “kẽ hở”, “khoảng trống” để tạo chuyển biến rõ rệt trong công tác này.

Những điểm nhấn tích cực và hạn chế về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng những năm qua

Thực hiện Chiến lược quốc gia về phòng chống tham nhũng đến năm 2020 được ký ban hành kèm theo Nghị quyết số 21/NQ-CP ngày 12/05/2009 của Chính phủ đã chỉ rõ “Phòng chống tham nhũng là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng, phát huy sức mạnh tổng hợp của các ngành, các cấp, nhấn mạnh trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, đơn vị, đề cao vai trò của xã hội, các tổ chức đoàn thể và quần chúng nhân dân phòng chống tham nhũng là nhiệm vụ quan trọng, vừa cấp bách, vừa lâu dài, xuyên suốt quá trình phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ đổi mới”.Trong những năm qua, các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước, Thường trực Ban chỉ đạo, thành viên Ban chỉ đạo đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo kịp thời, đưa ra những quyết sách, chủ trương, đường lối xử lý những vụ án, vụ việc nghiêm trọng, phức tạp, được dư luận xã hội quan tâm. Đối với công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống tham nhũng, Chính phủ đã ban hành 112 Nghị định, 171 Nghị quyết. Thủ tướng Chính phủ ban hành 31 Quyết định, 23 Chỉ thị về quản lý, điều hành; Chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh rà soát các văn bản quy phạm pháp luật nhằm phát hiện, xử lý những sơ hở, bất cập, dễ bị lợi dụng để tham nhũng; tăng cường kiểm tra việc ban hành các văn bản dưới luật; hoàn thiện thể chế về quản lý kinh tế - xã hội và phòng, chống tham nhũng; tổng kết, xây dựng Chiến lược quốc gia phòng, chống tham nhũng đến năm 2030, xây dựng, thực hiện nhiều đề án quan trọng về công tác phòng, chống tham nhũng. “Trong giai đoạn 2012 - 2022,cấp uỷ, uỷ ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật 2.740 tổ chức đảng, hơn 167.700 cán bộ, đảng viên, trong đó có 7.390 đảng viên bị kỷ luật do tham nhũng; đã kỷ luật 170 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý, trong đó có 4 Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Uỷ viên Bộ Chính trị; 29 Ủy viên Trung ương, nguyên Ủy viên Trung ương; 50 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang”[4]. Tại phiên họp thứ 22 của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vào ngày 17/08/2022 vừa qua đã cho thấy mặc dù vừa tập trung phòng, chống dịch Covid-19 vừa chỉ đạo phục hồi phát triển kinh tế - xã hội song các cấp ủy, tổ chức Đảng, cơ quan chức năng vẫn luôn nêu cao tinh thần, thực hiện nghiêm túc công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đẩy mạnh đồng bộ, khẩn trương, khẳng định mạnh mẽ quyết tâm kiên quyết đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực theo nghị quyết XIII của Đảng.

Trong giai đoạn 5 năm từ 30/10/2016 đến 31/03/2021, công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí tiêu cực của Đảng ủy Khối Doanh nghiệp trung ương (DNTW) đã có nhiều bước chuyển biến tích cực. Các cấp ủy, tổ chức Đảng các cấp, các tập đoàn, tổng công ty, ngân hàng, cơ quan đơn vị trong Khối đã tổ chức được các lớp, hội nghị tuyên truyền, phổ biến các quy định của Đảng, triển khai kịp thời, đầy đủ nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Trung ương và của Đảng ủy khối về công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí trong đó có thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số 04-NQ/TW ngày 30/10/2016 của Ban Chấp hành trung ương khóa XII gắn với việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/05/2016 của Bộ Chính trị khóa XII về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh” đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra song song với việc phát huy vai trò giám sát của cán bộ, đảng viên, công nhân viên và người lao động đối với hoạt động của doanh nghiệp. Tăng cường nâng cao công tác phát triển đảng viên đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới cùng với việc đẩy mạnh công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, toàn diện hoàn thành kế hoạch thực hiện Quy định số 60-QĐ/TW ngày 08/03/2022 của Ban Bí thư về “Tổ chức Đảng trong các tập đoàn kinh tế, tổng công ty, ngân hàng thương mại nhà nước”. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng kết hợp với kiện toàn sắp xếp bộ máy tổ chức nhanh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện lớp cán bộ kế cận; thực hiện tốt quy chế dân chủ cơ sở và phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội. Trong các năm qua tại các đơn vị trực thuộc Agribank Việt Nam nói riêng và các ngân hàng thương mại, các tập đoàn, tổng công ty, đơn vị trong Khối DNTW nói chung, công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực luôn được triển khai đầy đủ, kịp thời bằng nhiều biện pháp với các thức khác nhau như tổ chức các buổi tập huấn, học tập chuyên đề nhằm phổ biến, quán triệt đầy đủ các văn bản của Đảng, Nhà nước và hệ thống ngân hàng, tập đoàn, tổng công ty; tăng cường công tác kiểm soát nội bộ nhằm phát hiện, xử lý tham nhũng qua các hoạt động kiểm tra, tự kiểm tra; đôn đốc, chỉ đạo các đơn vị chỉnh sửa, khắc phục các tồn tại, vi phạm qua thanh tra, kiểm tra, kiểm toán; xử lý nghiêm các cán bộ vi phạm và phối hợp với các cơ quan chức năng trong việc phát hiện xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, tham nhũng. Với các biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo sát sao trong công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực những năm qua đã và đang có tác dụng trong việc thay đổi tư duy nhận thức trong việc tuân thủ các quy định riêng của các đơn vị và pháp luật nhà nước; kịp thời có những răn đe, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật, hành vi tham nhũng bảo đảm an toàn và phát triển phù hợp với từng mô hình kinh doanh của đơn vị, góp phần giữ vững kỷ cương, kỷ luật trong hoạt động của các doanh nghiệp trong Khối DNTW nói riêng và của cả hệ hống chính trị nói chung.

Bên cạnh những điểm nhấn tích cực đã đạt được trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực các năm qua của Khối DNTW cũng như của cả hệ thống chính trị thì vẫn còn những nguyên nhân, tồn tại, hạn chế cần khắc phục, chỉnh sửa.

Trong 6 tháng đầu năm 2022, cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật đối với 295 đảng viên do tham nhũng, cố ý làm trái (tăng 117 đảng viên so với cùng kỳ năm trước); Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã thi hành kỷ luật 27 cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý (tăng 20 trường hợp so với cùng kỳ năm 2021). Từ đầu nhiệm kỳ đến nay đã thi hành kỷ luật 56 cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, trong đó có 10 ủy viên, nguyên ủy viên Trung ương Đảng... Có rất nhiều vụ án trọng điểm xảy ra tại Công ty Việt Á, Tập đoàn FLC, Tân Hoàng Minh, Cục lãnh sự Bộ Ngoại giao,.. và gần đây nhất là Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã có nhiều lãnh đạo và cá nhân liên quan bị khởi tố, bắt tạm giam… Điển hình các vụ án trọng điểm năm 2022 có thể nói đến là đại án Việt Á tính tới nay đã được Bộ Công an và Công an các địa phương khởi tố bắt tạm giam gần 100 người để làm rõ nhiều tội danh khác nhau trong đó có nhiều lãnh đạo tỉnh ủy, ủy ban nhân dân, sở y tế, CDC… nhiều địa phương trên khắp cả nước. Trong số các bị can có tới 8 người là cựu lãnh đạo, quan chức thuộc Bộ Y tế, Bộ Khoa học công nghệ đã bị khởi tố, bắt giam vì những dính líu liên quan đến đại án Việt Á. Các cá nhân này bị cáo buộc có những sai phạm trong quản lý, sử dụng tài sản nhà nước và lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Quá trình điều tra Bộ Công an đã xác định cựu Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty Việt Á đã thu lãi 4.000 tỷ đồng và chi “bôi trơn” khoảng 800 tỷ đồng cho các đối tác để cung ứng kít xét nghiệm test Covid-19 (được cấp phép vào tháng 3-2020).

Điều này cho thấy tham nhũng trên một số lĩnh vực vẫn đang diễn ra rất nghiêm trọng, phức tạp với những biểu hiện ngày càng thủ đoạn, tinh vi, xảo trá; công tác giáo dục tư tưởng, rèn luyện bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, các cấp ủy Đảng về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng mặc dù đã được tăng cường với các cơ chế, chính sách pháp luật trên nhiều lĩnh vực song vẫn còn những sơ hở, bất cập, chưa ngăn chặn hiệu lực, hiệu quả tham nhũng, tiêu cực. Nhận thức của một số cấp ủy, lãnh đạo tổ chức Đảng về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của công tác này chưa thật sự đầy đủ, còn biểu hiện coi nhẹ; chưa có nhiều chủ trương, giải pháp hiệu quả trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Các hoạt động giáo dục thường xuyên còn đơn giản, chưa đồng bộ, việc giáo dục cá biệt chưa được coi trọng đúng mức. Công tác quản lý tình hình tư tưởng có biểu hiện thiếu chủ động, nhạy bén, chưa thực sự bám sát tình hình và diễn biến tư tưởng của mỗi cán bộ, đảng viên nhất là những thời điểm nhạy cảm, phức tạp; có lúc, có nơi còn chủ quan, đơn giản, nắm không chắc, thiếu tính dự báo, giải quyết thiếu kiên quyết kịp thời, còn để xảy ra các vụ việc vi phạm pháp luật nghiêm trọng, vẫn để xảy ra nhiều các vụ việc tham nhũng lớn, có sự tăng lên từ năm 2021 đến năm 2022 với sự liên đới trách nhiệm của nhiều cán bộ cấp cao trong các cơ quan chính quyền của Đảng và Nhà nước.

Ngoài ra, vấn đề này cũng cho thấy một số hạn chế trong chính sách tiền lương, đây là một bộ phận đặc biệt quan trọng, quan hệ chặt chẽ với các chính sách khác trong hệ thống chính sách kinh tế - xã hội, liên quan trực tiếp đến thị trường lao động và đời sống của người hưởng lương, góp phần xây dựng hệ thống chính trị tinh gọn, trong sạch, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Mặc dù chính sách tiền lương của nước ta đã trải qua 4 lần cải cách nhưng vẫn còn nhiều bất cập chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, đời sống của đa số người hưởng lương còn khó khăn, tiền lương của các đơn vị vẫn chưa theo kịp được sự phát triển của thị trường lao động, đây chính là một trong số những nguyên nhân gây ra các vụ án tham nhũng, tiêu cực làm việc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực chưa đạt được hiệu quả cao.

Bên cạnh đó, công tác kiểm tra, giám sát nội bộ tại một số cơ quan đơn vị còn chủ quan, lơ là, vẫn còn nhiều “khe hở”, “lỗ hổng”, chưa kịp thời phát hiện và ngăn chặn các vi phạm đặc biệt là trong các lĩnh vực đặc thù chuyên môn như huy động vốn và tín dụng của khối ngân hàng, các hành vi cố ý làm trái các quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng hay tham ô tài sản của các lãnh đạo chủ chốt và các cá nhân liên quan tại các tập đoàn kinh tế lớn, trong đó có vụ án tham nhũng trọng điểm tại tập đoàn dầu khí quốc gia PVN được đã được đưa ra xét xử lần đầu năm 2018 vừa qua…

Trong thời gian qua, việc thu hồi các tài sản tham nhũng vẫn chưa đạt được kết quả cao như kỳ vọng do còn có những vướng mắc, hạn chế trong một số trường hợp. Đầu tiên có thể kể đến trường hợp có căn cứ khẳng định tiền, tài sản liên quan đến hành vi tham nhũng nhưng chưa thể truy cứu trách nhiệm hình sự người phạm tội được do nhiều lý do khác nhau như đối tượng phạm tội mất tích, đã chết hoặc bỏ trốn thì theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự sẽ áp dụng biện pháp đình chỉ điều tra, tạm đình chỉ điều tra, truy nã... Do đó, sẽ không thể thu hồi ngay được số tiền, tài sản này. Hoặc là liên quan đến vấn đề xác định nguồn gốc tài sản để thực hiện việc tịch thu, thu hồi tiền, tài sản cho Nhà nước, hệ thống pháp luật hiện hành quy định nghĩa vụ chứng minh nguồn gốc tiền, tài sản thuộc về cơ quan có thẩm quyền do đó dẫn đến thực tế là hầu hết các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế người phạm tội luôn tìm thủ đoạn chuyển các tài sản liên quan đến tội phạm thành tài sản khó hoặc không thể xác định được nguồn gốc do phạm tội mà có nên việc thu hồi tiền, tài sản rất khó thực hiện được. Ngoài ra, Luật Phòng chống tham nhũng chưa quy định các biện pháp ngăn chặn khi phát hiện tài sản có dấu hiệu tham nhũng qua việc kiểm soát tiền, tài sản của người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức do đó cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức không có thẩm quyền áp dụng biện pháp ngăn chặn cần thiết để ngăn ngừa việc tẩu tán, chuyển dịch hoặc huỷ hoại tài sản. Bên cạnh đó, một thực tiễn là các tội phạm tham nhũng, kinh tế thường do người có chức vụ, quyền hạn, có trình độ học vấn và chuyên môn nhất định, am hiểu pháp luật, quản lý kinh tế, có khả năng nhận biết những kẽ hở pháp luật, thậm chí có thể can thiệp để cố tình tạo nên những kẽ hở đó; có điều kiện tạo dựng được nhiều mối quan hệ có khả năng “che chắn”, “bảo vệ” cho hành vi sai phạm; có sự chuẩn bị chu đáo khi phạm tội, khi thực hiện xong chủ động xoá hết mọi dấu vết, tiêu huỷ giấy tờ, hoá đơn, sổ sách, tẩu tán tài sản do phạm tội mà có. Quá trình thực hiện tội phạm thường là quy trình khép kín, diễn ra lâu năm, có liên quan đến nhiều người và có sự liên kết, thống nhất về mặt lợi ích, có tổ chức chặt chẽ, dẫn đến việc tìm chứng cứ, chứng minh tội phạm và xác minh các tài sản liên quan đến tội phạm gặp nhiều khó khăn. Và trong trường hợp, tài sản xử lý để thu hồi trong các vụ án tham nhũng kinh tế là những tài sản phức tạp như tài sản đã bị tẩu tán ra nước ngoài, tài sản là các dự án bất động sản chưa hoàn thành về pháp lý, tài sản là cổ phần, cổ phiếu... gây khó khăn rất nhiều cho hoạt động thu hồi tài sản. Một ví dụ thực tế trong việc khó thu hồi tài sản tham nhũng là trong vụ án đánh bạc nghìn tỷ vừa qua, Phan Sào Nam tuy đã nộp được 1.384 tỷ đồng trong tổng số 1.475 tỷ đồng phải thi hành án, trong khi đó Nguyễn Văn Dương mới chỉ khắc phục được 315 tỷ đồng trong tổng số 1.655 tỷ đồng phải thi hành án vẫn còn thiếu hơn 1.000 tỷ đồng chưa được thu hồi và rất nhiều các vụ án tham nhũng khác vẫn chưa thu hồi triệt để được các tài sản đã bị tham nhũng vì nhiều các nguyên nhân, hạn chế chủ quan và khách quan khác nhau.

Nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay

Qua kinh nghiệm phòng, chống tham nhũng trên thế giới và thực tiễn hiện nay, để công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ngày càng triệt để, hiệu quả trong thời gian tới, tạo ra một nguồn sinh khí mới, đánh thắng “giặc nội xâm” trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trên cơ sở phát huy hiệu quả những truyền thống văn hóa của dân tộc cùng với việc tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của các nước trên thế giới, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện tốt đồng bộ với một số nội dung cơ bản sau:

Một là, đổi mới, nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, rèn luyện bản lĩnh, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên là một trong những nhiệm vụ tiên phong, quan trọng hàng đầu về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của các cấp ủy, tổ chức Đảng và toàn hệ thống chính trị trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay.

Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng có ý nghĩa quyết định đến việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, làm cơ sở để nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền, sức chiến đấu của Đảng và hiệu lực hiệu quả quản lý của Nhà nước. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến công tác giáo dục chính trị, tư tưởng. Người khẳng định “Công tác lãnh đạo tư tưởng là quan trọng nhất. Trong Đảng và ngoài Đảng có nhận rõ tình hình mới, hiểu rõ nhiệm vụ mới, thì tư tưởng mới thống nhất, tư tưởng thống nhất thì hành động mới thống nhất. Nếu trong Đảng và ngoài Đảng từ trên xuống dưới, từ trong đến ngoài đều tư tưởng thống nhất và hành động thống nhất thì nhiệm vụ tuy nặng nề, công việc tuy khó khăn phức tạp, ta cũng nhất định thắng lợi”[5]. Rèn luyện bản lĩnh chính trị cho cán bộ, đảng viên là toàn bộ hoạt động của các cấp uỷ, tổ chức đảng và của chính cán bộ, đảng viên trên tinh thần quán triệt sâu sắc và theo đúng quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh; xây dựng và xác định rõ các tiêu chí đánh giá bản lĩnh chính trị của cán bộ, đảng viên; được tiến hành đồng bộ: từ việc nâng cao nhận thức tư tưởng, bồi dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức, nâng cao trình độ chuyên môn, trình độ lý luận chính trị đến nâng cao năng lực công tác, phương pháp làm việc, tác phong công tác gắn liền với việc đề cao vai trò tự giác tu dưỡng, rèn luyện bản lĩnh chính trị của mỗi người.

Trước tiên, việc xây dựng các chương trình, nội dung giáo dục chính trị, tư tưởng cần bảo đảm tính toàn diện, hài hòa về khối lượng kiến thức, phù hợp với trình độ nhận thức của từng người, có trọng tâm, trọng điểm, tính khả thi cao. Trong đó, nội dung trọng tâm là làm cho cán bộ, đảng viên nhất là đội ngũ cấp lãnh đạo, quản lý thấm nhuần sâu sắc chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đặc biệt là Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Khối DNTW lần thứ III, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Agribank lần thứ X; tăng cường giáo dục lịch sử, truyền thống, pháp luật, chuẩn mực về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống. Tập trung rà soát, điều chỉnh xây dựng nội dung, chương trình giáo dục chính trị, tư tưởng trong công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực phù hợp với tình hình nhiệm vụ của từng đơn vị. Trong đó, ưu tiên những nội dung về xây dựng bản lĩnh chính trị, ý chí quyết tâm, phẩm chất đạo đức, phong cách, lối sống; ý thức chấp hành pháp luật Nhà nước; kiến thức về văn hóa, xã hội, kỹ năng sống... Thường xuyên thông tin định hướng tư tưởng cho cán bộ, đảng viên, tạo sự đồng thuận, thống nhất cao, nhất là trước những vấn đề nhạy cảm, phức tạp. Chủ động đấu tranh chống quan điểm sai trái, nhận thức mơ hồ, lệch lạc; âm mưu “phi chính trị hóa”; những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ... bảo vệ vững chắc trận địa tư tưởng của Đảng trong mỗi đơn vị, cơ quan, tập đoàn. Các cấp ủy, tổ chức Đảng cần nghiên cứu nắm chắc đối tượng, các hình thức, phương pháp giáo dục chính trị, tư tưởng, không ngừng đổi mới, vận dụng sáng tạo trong thực tiễn; gắn công tác giáo dục chính trị, tư tưởng với việc chấp hành kỷ luật và thực hiện nhiệm vụ. Chú trọng tổ chức duy trì có chất lượng các hoạt động: tham quan, xem phim, tra cứu, học tập trên mạng nội bộ; đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp sinh hoạt chính trị, tư tưởng, thông báo chính trị - thời sự, đọc báo, nghe đài, xem truyền hình, ngày Chính trị văn hóa tinh thần, ngày Pháp luật ở cơ sở; hội thi, hội thao, văn hóa, văn nghệ... tạo sự phong phú, hấp dẫn các cán bộ, đảng viên. Nghiên cứu vận dụng thích hợp, hiệu quả hình thức mới, như: Hội nghị trực tuyến, học tập trên mạng internet.

Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, nâng cao chất lượng và duy trì hoạt động tập huấn, bồi dưỡng theo phân cấp, tổ chức thông qua các buổi tập huấn, học tập chuyên đề… để nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, nhất là giáo dục chính trị về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Kết hợp giữa truyền thụ kiến thức với trao đổi kinh nghiệm, giữa giáo dục và tự giáo dục, lấy việc phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học là chính. Sử dụng tổng hợp các phương pháp, phương tiện trực quan; tăng cường các sơ đồ, tranh ảnh, khai thác, sử dụng có hiệu quả công nghệ thông tin phục vụ giáo dục chính trị, tư tưởng; gắn kết chặt chẽ với đổi mới phương pháp học tập theo phương châm “dạy thực chất, học thực chất, kiểm tra đánh giá kết quả thực chất”, thực hiện đối thoại, tăng tính tương tác giữa người dạy và người học. Tiếp tục đổi mới hình thức, phương pháp kiểm tra, nhằm đánh giá đúng nhận thức chính trị của các đối tượng; kết hợp kiểm tra thông qua hình thức viết thu hoạch chuyên đề tự chọn với nội dung bắt buộc, kiểm tra vấn đáp với trắc nghiệm; coi trọng nội dung vận dụng kiến thức vào thực tiễn, xử lý tình huống, diễn biến tư tưởng trong đơn vị. Tiến hành chặt chẽ, đúng quy định việc đánh giá bảo đảm khách quan, chính xác, tránh chạy theo thành tích, không đúng thực chất kết quả và kịp thời rút kinh nghiệm, nhân rộng các mô hình, điển hình làm tốt, khắc phục những hạn chế, yếu kém trong công tác giáo dục chính trị, tư tưởng về đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực.

Trong bối cảnh đất nước đổi mới và hội nhập quốc tế sâu rộng, khi mà một bộ phận không nhỏ các cán bộ, đảng viên; trong đó, có những cán bộ, đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, với những biểu hiện về sự phai nhạt lý tưởng cách mạng, sa vào chủ nghĩa cá nhân, chạy theo danh lợi, tiền tài, địa vị, tham ô, tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm… Vì vậy, yêu cầu phải nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, tăng cường rèn luyện bản lĩnh chính trị trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng cho cán bộ, đảng viên càng trở nên cần thiết và quan trọng hơn bao giờ hết.

Hai là, nâng cao hiệu quả của cải cách chính sách tiền lương, bảo đảm cho cán bộ, Đảng viên đủ sống để “không cần tham nhũng”.

Vào ngày 21/05/2018, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Nghị quyết số 27-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 7 Ban chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp. Trong đó nêu rõ quan điểm chỉ đạo của Đảng và những mục tiêu cụ thể về cải cách tiền lương đến năm 2030. Với mục tiêu tổng quát của đề án cải cách nhằm xây dựng hệ thống chính sách tiền lương quốc gia một cách khoa học, minh bạch, phù hợp với tình hình thực tiễn đất nước, đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và chủ động hội nhập quốc tế, xây dựng quan hệ lao động hài hoà, ổn định và tiến bộ; tạo động lực giải phóng sức sản xuất, nâng cao năng suất lao động, chất lượng nguồn nhân lực; góp phần xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; phòng, chống tham nhũng, lãng phí; bảo đảm đời sống của người hưởng lương và gia đình người hưởng lương, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội. Chế độ chính sách, tiền lương được ổn định, phù hợp, công bằng có vai trò rất quan trọng đối với việc bảo đảm cho cuộc sống, tạo động lực làm việc và giữ vững sự liêm chính của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Tuy nhiên, hiện nay, mức lương của cán bộ, công chức, viên chức còn thấp so với mức lương tối thiểu khu vực sản xuất, tư nhân. Hệ thống lương công vụ vẫn nặng tính bình quân, “cào bằng”, nặng tính bằng cấp, chưa phù hợp với năng lực làm việc. Điều này khiến cho cán bộ, công chức “không đủ sống”, từ đó dẫn đến việc hình thành hành vi tiêu cực.

Do đó, cần làm tốt việc tuyên truyền các thông tin về quan điểm, nội dung, mục tiêu, ý nghĩa của cải cách chính sách tiền lương; tạo sự đồng thuận cao của các cấp uỷ, tổ chức Đảng, đơn vị, ngân hàng, tập đoàn, người hưởng lương và toàn xã hội trong việc thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về chính sách tiền lương nhằm định hướng tư tưởng, nâng cao nhận thức của cán bộ, Đảng viên tại các đơn vị. Ngoài ra, cần thực hiện sắp xếp lại tổ chức bộ máy, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, Đảng viên để thực hiện bảng lương mới theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo; chuyển xếp lương cũ sang lương mới đối với cán bộ đúng quy định, thẩm quyền; thực hiện tốt các chế độ phụ cấp; nâng bậc lương thường xuyên và nâng bậc lương trước hạn đối với cán bộ phù hợp với quy định của bảng lương mới. Các doanh nghiệp trong đó có cả doanh nghiệp 100% vốn nhà nước được tự quyết định chính sách tiền lương theo thang, bảng lương, định mức lao động từ đó khuyến khích các đơn vị ưu tiên trả lương cao hơn mức lương tối thiếu do Nhà nước công bố và trên cơ sở thoả ước lao động tập thể phù hợp với tổ chức sản xuất, tổ chức lao động, khả năng và công khai tại nơi làm việc.

Thực hiện tốt cơ chế quản lý tiền lương và thu nhập; nâng cao vai trò, trách nhiệm người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong việc sử dụng quỹ tiền lương và bảo đảm chi thường xuyên của cơ quan, tổ chức, đơn vị; việc xây dựng và thực hiện tốt quy chế thưởng định kỳ của đơn vị. Đối với doanh nghiệp nhà nước: thực hiện nguyên tắc chung để xác định tiền lương và tiền thưởng đối với doanh nghiệp nhà nước gắn với năng suất lao động và hiệu quả sản xuất kinh doanh, hướng đến bảo đảm mặt bằng tiền lương trên thị trường. Thực hiện giao khoán chi phí tiền lương, bao gồm cả tiền thưởng trong quỹ lương gắn với nhiệm vụ, điều kiện sản xuất kinh doanh, ngành nghề, tính chất hoạt động của doanh nghiệp; từng bước tiến tới thực hiện giao khoán, nhiệm vụ sản xuất kinh doanh gắn với kết quả, hiệu quả quản lý và sử dụng vốn nhà nước của doanh nghiệp. Tùy vào tình hình hoạt động, mục tiêu, phương hướng và nhiệm vụ kinh doanh phải hoàn thành hàng năm của từng đơn vị để đưa ra các chính sách giao khoán, tổ chức phát động các phong trào thi đua phù hợp, tạo động lực cho cán bộ, Đảng viên trong đơn vị có ý chí phấn đấu, nâng cao năng suất lao động và hiệu quả công việc để hoàn thành các nhiệm vụ giao khoán được giao. Thiết lập các mục tiêu khó đạt được, chứ không phải đặt ra những mục tiêu không thể thực hiện được để ngăn ngừa tình trạng thụ động, đồng thời thay thế bằng áp lực tích cực và bổ ích cho việc đón nhận thách thức. Qua đó, cán bộ, người lao động trở nên liều lĩnh hơn và dần dần loại bỏ các phương pháp tiêu chuẩn truyền thống để đạt được những mục tiêu họ thừa sức với tới. Thực hiện cơ chế khen thưởng để khuyến khích các cán bộ, người lao động phấn đấu hoàn thành vượt mức chỉ tiêu được giao khoán, bên cạnh đó cũng tạo ra các cơ chế răn đe, cũng như bảng điểm cộng/trừ phù hợp tạo môi trường cạnh tranh, thúc đẩy sự phát triển bền vững trong mỗi đơn vị, nâng cao năng suất và hiệu quả công việc, phấn đấu hoàn thành mục tiêu giao khoán và từ đó sẽ làm tăng mức lương năng suất được nhận cũng như tạo cơ hội cho những cán bộ có ý chí phấn đấu có thêm những khoản thu nhập khác tốt hơn ngoài lương.

Bằng các hành động thiết thực song hành với các cơ chế và chính sách phù hợp sẽ giúp nâng cao hiệu quả của cơ chế cải cách chính sách tiền lương, tạo những nguồn thu nhập ổn định, công bằng và phù hợp với hiệu quả công việc bên cạnh những nguồn thu nhập khác như thưởng, tháng lương thứ 13, lương năng suất… để các cán bộ, Đảng viên, người lao động yên tâm công tác, tạo ra cơ chế bảo đảm để “không cần tham nhũng” trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng.

Ba là, tăng cường kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các sai phạm, siết chặt kỷ luật, kỷ cương; hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực từng bước bịt kín những “khoảng trống”, “kẽ hở” tạo ra một cơ chế phòng ngừa chặt chẽ để “không thể tham nhũng”.

Theo Điểm 3, Điều 2 Quy định số 22-QĐ/TW ngày 28/07/2021 về Công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng có quy định “Công tác kiểm tra, giám sát phải kịp thời phát hiện nhân tố mới, tích cực để phát huy, phải bảo vệ cái đúng, bảo vệ người tốt, cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đột phá vì lợi ích chung; phải chủ động phát hiện sớm để phòng ngừa, ngăn chặn, khắc phục khuyết điểm, vi phạm của tổ chức đảng và đảng viên ngay từ khi còn mới manh nha, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn, kéo dài và lan rộng. Khi các vụ việc vi phạm được phát hiện, phải cương quyết xử lý kỷ luật nghiêm minh, kịp thời để răn đe và giáo dục”. Tiếp nối tư tưởng của V.I.Lê-nin, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Có kiểm tra mới huy động được tinh thần tích cực và lực lượng to tát của nhân dân, mới biết rõ năng lực và khuyết điểm của cán bộ, mới sửa chữa và giúp đỡ kịp thời”[6].Người nhấn mạnh: “Kiểm soát khéo, bao nhiêu khuyết điểm lòi ra hết… kiểm tra khéo, về sau khuyết điểm nhất định bớt đi”[7].Điều này cho thấy cần tăng cường thanh tra, giám sát, kiểm toán thường xuyên từ bên ngoài, kết hợp với tự kiểm tra để phòng ngừa, cảnh báo, phát hiện giải quyết sai phạm từ sớm. Mỗi đơn vị cần thành lập ban chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực để ban hành các cơ chế, tổ chức hoạt động để ban chỉ đạo này có quyền thanh tra, kiểm tra, giám sát các vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, rà soát, hoàn thiện các quy chế, quy trình nghiệp vụ tuân thủ pháp luật và phù hợp với thực tiễn hoạt động của mỗi đơn vị nhằm tăng cường kiểm soát, giám sát, để kịp thời tham mưu, kiện toàn và nâng cao vai trò, trách nhiệm của ban chỉ đạo tại mỗi đơn vị, cấp ủy, tổ chức Đảng. Đặc biệt, những người làm việc trong ban chỉ đạo phòng, chống tham nhũng này phải có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sâu trong các lĩnh vực, có phẩm chất đạo đức tốt, trung thành tuyệt đối với Đảng để sẵn sàng đối măt với các thách thức nguy hiểm. Ngoài ra, ủy ban kiểm tra Đảng của các cấp cần làm tốt công tác tham mưu giúp các cấp ủy kiểm tra, giám sát trong các lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao; tăng cường kiểm tra giám sát với ban cán sự Đảng, các tổ chức Đảng và đảng viên các cơ quan nhà nước như tập đoàn kinh tế, tổng công ty, các ngân hàng thương mại nhà nước… Các cơ quan kiểm tra của Đảng cần phối hợp chặt chẽ với Ban chỉ đạo phòng, chống tham nhũng tại các đơn vị để kiểm tra, giám sát, phát hiện, xử lý kịp thời và công khai kết quả xử lý tổ chức, cán bộ, đảng viên vi phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Bên cạnh đó, kết hợp kiểm tra, giám sát với việc kiểm soát quyền lực giúp cho bộ máy nhà nước vừa có khả năng kiểm soát xã hội, vừa buộc nhà nước phải tự kiểm soát chính mình, bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch. Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều văn bản kiểm soát quyền lực tuy nhiên vẫn chưa bao quát hết mọi lĩnh vực và vẫn còn “kẽ hở” trong văn bản pháp luật. Vì vậy, trước tiên cần nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng về nguy cơ tham nhũng, quan liêu từ sự tha hóa quyền lực nhà nước và vai trò kiểm soát quyền lực của nhà nước trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Bên cạnh đó, việc tiếp tục nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực nhằm phát huy cơ chế này trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở nước ta trong đó việc cấp thiết nhất là cần hoàn thiện cơ cấu tổ chức và hoạt động của các cơ quan tổ chức. Ngoài ra, cần tập trung rà soát, hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực, mà trước mắt tập trung các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng: quản lý tài chính ngân sách, tài sản công, đất đai, xây dựng, hải quan, huy động vốn, tín dụng, thuế, quản lý cán bộ… Để mọi quyền lực đều được kiểm soát bằng cơ chế, như Tổng Bí thư thường nói: “Phải nhốt quyền lực trong lồng cơ chế”. Cùng với việc hoàn thiện cơ chế, cần đẩy mạnh công tác cải cách hành chính, xóa bỏ các thủ tục rườm rà, xóa bỏ tối đa cơ chế “xin - cho”, đây là điều kiện dễ nảy sinh tham nhũng, tiêu cực qua hình vi đưa hối lộ, nhận hối lộ; tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ vào mọi lĩnh vực điều hành nhà nước, quản trị doanh nghiệp, quản lý cán bộ; thực hiện tối đa chính phủ điện tử, chính phủ số; ứng dụng tối đa công nghệ số vào các kỳ thi tuyển dụng, bổ nhiệm, các cuộc đấu thầu dự án thuộc ngân sách nhà nước… của các doanh nghiệp và các tổ chức chính trị - xã hội nhằm tránh sự áp đặt chủ quan của con người vào kết quả.

Tóm lại, để xây dựng và chỉnh đốn Đảng ngày càng trong sạch, bền vững, cần quan tâm chú trọng đến công tác tăng cường kiểm tra, kiểm toán, giám sát, thanh tra; siết chặt kỷ luật, kỷ cương đối với đảng viên theo Quy định 37-QĐ/TW về 19 điều đảng viên không được làm kết hợp với việc kiểm soát quyền lực, tập trung xây dựng, hoàn thiện thể chế, tạo hành lang chính trị, pháp lý để mọi cơ quan, tổ chức, cán bộ, đảng viên đều tuân thủ theo quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bịt kín mọi “kẽ hở”, “lỗ hổng” để “không thể tham nhũng, tiêu cực”.

Bốn là, nâng cao hiệu quả chế tài răn đe, trừng trị nghiêm khắc, xử lý triệt để đối với hành vi tham nhũng; kiểm soát hiệu quả tài sản, thu nhập gắn với tăng cường công tác thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng nhằm tạo ra một cơ chế chặt chẽ để cán bộ, Đảng viên nhất là người đội ngũ cấp lãnh đạo, quản lý “không dám tham nhũng”.

Thời gian qua, công tác phát hiện và xử lý tham nhũng, lãng phí đã được Đảng và Nhà nước chỉ đạo đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả, tạo ra những bước đột phá trong công tác phòng, chống tham nhũng, khẳng định quyết tâm rất lớn của cả hệ thống chính trị nhất là khi công tác này được quán triệt, triển khai và thực hiện theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng "không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào". Vào ngày 06/07/2022 vừa qua, Ban chấp hành trung ương đã ban hành Quy định 69-QĐ/TW quy định “về kỷ luật tổ chức Đảng và Đảng viên vi phạm” với rất nhiều các hình thức kỷ luật Đảng dành cho các Đảng viên, nhất là cấp tổ chức và cấp lãnh đạo quản lý khi vi phạm pháp luật, đặc biệt là vi phạm về công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Để công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đạt được hiệu quả tốt trước tiên cần hoàn thiện, kiện toàn pháp luật hình sự, xây dựng hành lang pháp lý với các chính sách thắt chặt mang tính răn đe, trừng trị nghiêm khắc hơn nữa. Cùng với đó, việc hình sự hóa hành vi làm giàu bất hợp pháp để tăng hiệu quả chế tài xử lý tham nhũng; đảo ngược trách nhiệm chứng minh, làm cho trách nhiệm chứng minh tài sản có bất minh hay không được chuyển từ cơ quan tố tụng sang người nắm giữ tài sản; bổ sung trách nhiệm hình sự của pháp nhân đối với tội phạm đưa hối lộ, xây dựng chế tài thích hợp với pháp nhân và xây dựng hoàn thiện pháp luật đối với các vụ kiện dân sự để thu hồi tài sản tham nhũng. Các vụ án tham nhũng cần xét xử nghiêm minh, kịp thời và công khai với các khung hình phạt thích đáng với các hành vi và hậu quả đã gây ra. Áp dụng biện pháp trừng phạt một cách triệt để đối với hành vi tham nhũng bất kể người đó là ai, giữ bất kỳ cương vị gì để tăng tính răn đe từ trên xuống dưới, tránh để xảy ra tình trạng trên “nóng”, dưới “lạnh”, trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng không có “vùng cấm”.

Trong giai đoạn hiện nay, theo quy định của Nghị định số 78/2013/NĐ-CP ngày 17/07/2013 của Chính phủ về minh bạch tài sản thu nhập và Thông tư số 08/2013/TT-TTCP ngày 31/10/2013 của Thanh tra Chính phủ về hướng dẫn thi hành các quy định về minh bạch tài sản, thu nhập thì việc kê khai, kiểm soát thu nhập của cán bộ, Đảng viên nhất là cán bộ chủ chốt sẽ góp phần minh bạch hóa hệ thống quản lý công vụ, ngăn chặn sự tẩu tán dịch chuyển tài sản bất hợp pháp. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã đưa ra nhiều chủ trương, giải pháp quyết liệt phòng chống, chống tham nhũng “Khẩn trương xây dựng cơ chế phòng ngừa, cơ chế răn đe để kiểm soát tham nhũng. 

Thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về thực hành tiết kiệm chống lãng phí. Tiếp tục thực hiện chặt chẽ có hiệu quả về kê khai, kiểm soát, kê khai tài sản, thu nhập của đội ngũ cán bộ, công viên chức, nhất là cán bộ lãnh đạo các cấp”[8] gắn với việc “Triển khai đồng bộ có hiệu quả quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, bảo đảm đúng pháp luật. Thực hiện quyết liệt nghiêm minh có hiệu quả cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng”[9]. Điều đó cho thấy cần quy định các biện pháp hữu hiệu để quản lý, xác minh tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; cần có các cơ quan tổ chức chuyên trách quản lý, xác minh các bản kê khai tài sản thu nhập đã chính xác hay chưa, có trung thực không, song song với đó theo dõi biến động của tài sản, thu nhập và trách nhiệm giải trình, làm rõ những tài sản tăng/giảm chưa rõ ràng và hợp lý; có chế tài xử lý nghiêm minh đối với các trường hợp không kê khai hoặc kê khai tài sản, thu nhập không trung thực. Đây là một bước đi quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng bảo đảm đúng pháp luật. Ngoài ra, cần tăng cường quản lý đất đai, nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu trong lĩnh vực bất động sản, ngân hàng, chuyển nhượng góp vốn, góp cổ phần để kiểm soát tài sản chặt chẽ, hạn chế tẩu tán, che giấu, hợp thức hóa tài sản do phạm tội mà có; hoàn thiện quy định về thanh toán không dùng tiền mặt, chứng minh nguồn thu nhập khi mua tài sản, đứng tên bất động sản… tạo thuận lợi cho công tác thu hồi tài sản tham nhũng. Một trong những việc thu hồi tài sản tham nhũng hiệu quả đó là cần rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật về thu hồi tài sản tham nhũng nhất là các quy định về trình tự, thủ tục; cơ chế thu hồi tài sản bị thất thoát, xử lý tài sản bị kê biên, phong tỏa… Cùng với đó sau mỗi vụ điều tra, truy tố, xét xử về tội phạm tham nhũng cần rút ra được các bài học kinh nghiệm, để điều chỉnh, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với tình hình mới đảm bảo nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, tiêu cực được triệt để hơn, kết hợp với hình sự hoá tham nhũng tạo ra một cơ chế chặt chẽ để cán bộ, đảng viên nhất là cán bộ cấp quản lý “không dám tham nhũng”.

Năm là, phát động và triển khai hiệu quả các phong trào thi đua, khen thưởng các cá nhân, đơn vị điển hình thực hiện xuất sắc công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; có chính sách để bảo vệ, khuyến khích những người dũng cảm phát giác, đấu tranh chống tham nhũng và chế tài xử lý đối với các đơn vị không phát hiện, tố giác hành vi tham nhũng, tiêu cực.

Thực hiện Kế hoạch số 01-KH/BCĐ ngày 20/04/2020 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng tổ chức tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng từ khi thành lập Ban chỉ đạo trung ương về phòng, chống tham nhũng (01/02/2013) đến nay; sau khi thống nhất với Thanh tra Chính phủ và Ban nội chính Trung ương, Ban Thi đua – Khen thưởng Trung ương đã ban hành Hướng dẫn số 2119/HD-BTDKT ngày 07/08/2020 về “Hướng dẫn khen thưởng đối với các tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác phòng, chống tham nhũng”. Theo đó, các cá nhân, tập thể được khen thưởng không để xảy ra vụ việc tham nhũng trong nội bộ đơn vị hoặc lĩnh vực mình quản lý; triển khai thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa tham nhũng cũng như ngăn chặn, phát hiện và xử lý kịp thời, đúng đối tượng; thu hồi triệt để tài sản tham nhũng về cho Nhà nước đều xứng đáng được tuyên dương, khen thưởng, trở thành các tấm gương điển hình trong phong trào đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh rằng: “Thi đua là một cách rất tốt, rất thiết thực để làm cho mọi người tiến bộ”. Theo Điểm 1 và Điểm 3 của Điều 3 Luật thi đua khen thưởng năm 2022 được Quốc hội ban hành ngày 15/06/2022  chỉ rõ, “Thi đua là hoạt động có tổ chức do người có thẩm quyền phát động với sự tham gia tự nguyện của cá nhân, tập thể, hộ gia đình”, “Khen thưởng là việc ghi nhận, biểu dương, tôn vinh và khuyến khích bằng lợi ích vật chất đối với cá nhân, tập thể, hộ gia đình có thành tích trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc”. Việc phát động và triển khai hiệu quả các phong trào thi đua, khen thưởng, nhất là thi đua, khen thưởng các cá nhân, đơn vị điển hình thực hiện xuất sắc công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng trong giai đoạn hiện nay là biện pháp tổ chức thực tiễn, hình thành động cơ thi đua vì lợi ích chung của cả đơn vị góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Để “quốc nạn” tham nhũng không còn “chốn dung thân”, một bước quan trọng để đánh thắng “giặc nội xâm”.

Cùng với đó, tiếp tục tăng cường phổ biến quán triệt Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 10/01/2019 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ người phát hiện, tố giác, người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực gắn với việc thực hiện đồng bộ, hiệu quả các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước liên quan đến bảo vệ người tố cáo, đấu tranh chống tham nhũng như: Luật tiếp công dân năm 2013; Chỉ thị số 35-CT/TW ngày 26/05/2014 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tiếp dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo; Chỉ thị số 50-CT/TW ngày 15/12/2015 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát hiện, xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng; Luật hình sự năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017); Luật tố cáo năm 2018; Quy định số 11-Qđi-TW ngày 18/02/2019 của Bộ Chính trị về trách nhiệm của người đứng đầu cấp uỷ trong việc tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân và xử lý những phản ánh, kiến nghị của công dân, văn bản quy định, hướng dẫn về khen thưởng người tố cáo... Với những hành động quyết liệt, thiết thực, các cấp uỷ Đảng nhất là người đứng đầu trước tiên cần phải không ngừng tư dưỡng đạo đức, học tập tư tưởng, đạo đức phong cách Hồ Chí Minh, trở thành một người Đảng viên, một lãnh đạo liêm chính, chí công vô tư, giữ một tinh thần công bằng, minh bạch, bảo vệ cái đúng, xử lý mạnh tay với cái sai, bảo vệ những người tố cáo tham nhũng thuộc phạm vi mình phụ trách; sâu sát kịp thời tháo gỡ khó khăn, uốn nắn các hành vi lệch lạc, tăng cường thanh, kiểm tra các đơn vị để xảy ra tham nhũng…với một quyết tâm cao, hành động quyết liệt không để xảy ra tình trạng trả thù, trù dập người tố cáo nhưng cũng cần phê phán những hành vi vu khống, tố cáo sai sự thật để tạo một bước chuyển mạnh mẽ về nhận thức và hành động của toàn xã hội. Ngay từ bây giờ bắt đầu mỗi cá nhân, cán bộ, Đảng viên nhất là các cán bộ quản lý chủ chốt, cấp uỷ Đảng cần tích cực tuyên truyền, phổ biến các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước nhằm nâng cao nhận thức, phát huy vai trò trách nhiệm của cả hệ thống chính trị trong công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Ngoài ra cần nhận thức một cách sâu sắc rằng cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng hiện nay phải gắn liền và trực tiếp phục vụ cho việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đổi mới hệ thống chính trị và kiện toàn bộ máy nhà nước ngày càng trong sạch, vững mạnh, tăng cường đoàn kết nội bộ; phục vụ công cuộc đổi mới sâu sắc toàn diện nền kinh tế xã hội nên cần phải có một chế tài xử lý thật mạnh tay với các tổ chức để xảy ra tình trạng tham nhũng, không phát hiện, hoặc đã phát hiện nhưng không tố giác hành vi tham nhũng. Do đó cần kiên quyết sắp xếp lại bộ máy của Đảng, Nhà nước và các đoàn thể chính trị tinh giản, gọn nhẹ, hoạt động hiệu quả. Việc phân cấp, phân quyền xác định quyền, trách nhiệm của người đứng đầu, để nâng cao vai trò, trách nhiệm của từng cá nhân, tổ chức trong việc phát hiện, tố giác tội phạm; quyết tâm không để xảy ra tình trạng “bao che”, “giấu giếm”, “bảo vệ” “người tham nhũng”; để bất cứ một hành vi vi phạm nào trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đều phải “trả giá đắt”. Để những việc làm tốt công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực được nhân rộng, trở thành động lực lan toả mạnh mẽ kết hợp với việc bảo vệ khuyến khích người tố cáo bên cạnh chế tài xử lý đối với tổ chức, cá nhân không phát hiện, tố giác tham nhũng giúp giữ lửa phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trên tinh thần “không dừng”, “không nghỉ” và “ không có vùng cấm”.

Những định hướng cơ bản và những giải pháp nêu trên sẽ góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; xây dựng Đảng ta thật sự trong sạch, vững mạnh “là đạo đức, là văn minh”; tiếp tục lãnh đạo toàn Đảng, toàn dân ta giành thắng lợi trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, góp phần củng cố niềm tin yêu của nhân dân đối với Đảng và với chế độ.

Th.S Nguyễn Hồng Nhung 

Chi bộ 6, Đảng bộ Agribank CN Thăng Long

Tài liệu tham khảo:

[1][4]. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực: Nhìn lại 10 năm qua; định ra phương hướng nhiệm vụ cho thời gian tới”, https://www.vietnamplus.vn/toan-van-phat-bieu-cua-tong-bi-thu-ve-phong-chong-tham-nhung-tieu-cuc/801297.vnp, ngày 30/6/2022;

[2]. Đảng Cộng Sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, Hà Nội, 2021, tập 1, tr.111;

[3]. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, 2016, tr.186;

[5]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, H.2011, t.7, tr.319;

[6]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.5, tr. 336

[7]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr. 327

[8]. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2011, t.2, tr.146

[9].  Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2011, t.2, tr.145