Mới đây, Bộ Công An đã đề xuất nhiều điểm mới trong dự thảo lần 4 Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ. Nổi bật trong số đó là việc cấm "thay đổi chỉ số trên đồng hồ báo quãng đường đã chạy của ô tô" và "thay đổi phụ tùng xe cơ giới nhằm đạt tiêu chuẩn kỹ thuật ô tô khi đăng kiểm". Đề xuất này đang trong quá trình lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Đây là hai vấn đề nổi cộm và trở thành tiêu điểm trong nhiều năm qua. Hiện tại, các văn bản Luật tại Việt Nam chưa có quy định cụ thể về hình thức cũng như chế tài xử phạt đối với các hành vi trên.
Hành vi thay đổi chỉ số trên ODO (công-tơ-mét) thường diễn ra trên thị trường xe cũ nhằm đánh vào tâm lý muốn mua một chiếc xe cũ nhưng ít chạy để tăng thêm sự yên tâm về chất lượng. Vì thế, người bán xe cũ hoặc các tay buôn thường tua ngược ODO để tăng tính thanh khoản xe.
Việc tua ODO không chỉ là hành vi lừa người mua mà còn làm sai lệch chu kỳ bảo hành, bảo dưỡng xe. Dựa trên quãng đường đã đi, ô tô sẽ phải trải qua cấp bảo dưỡng nhỏ, trung bình, lớn. Nếu chiếc xe đã đến kỳ bảo dưỡng cấp lớn nhưng chỉ số mới chỉ dừng lại ở cấp nhỏ sẽ khiến người dùng bỏ qua việc thay thế các chi tiết cần thiết, làm ảnh hưởng đến chất lượng cũng như độ an toàn của xe.
Ngoài ra, việc tua ODO còn gây ra những rắc rối về mặt pháp lý. Vụ việc gần đây nhất có lẽ là việc Anycar bị khách hàng mua Honda City cũ tố cáo bán xe đã tua ngược công-tơ-mét, tạo ra những tranh luận trái chiều trong thời gian vừa qua.
Tại nhiều nước trên thế giới như Pháp, Anh, Australia,... hình phạt đối với hành vi tua ODO rất nặng, có thể phạt hành chính lẫn phạt tù. Tại Mỹ, hành vi này được kết thành tội hình sự nghiêm trọng.
Luật pháp Mỹ nghiêm cấm hành vi quảng cáo, rao bán, lắp đặt hoặc sử dụng các thiết bị để làm thay đổi chỉ số ODO. Người vi phạm có thể bị phạt mức tối đa 250.000 USD hoặc gấp đôi số tiền lãi ròng hoặc lỗ ròng từ hành vi phạm tội, tùy vào mức nào nhiều hơn. Ngoài ra, người vi phạm còn bị phạt tù, mức cao nhất là 3 năm.
Ngoài hành vi tua công-tơ-mét, Bộ Công an còn đề xuất cấm hành vi thay đổi phụ tùng để tạm thời đạt tiêu chuẩn kỹ thuật đăng kiểm. Đặc biệt là kể từ khi siết chặt hoạt động đăng kiểm (cuối năm 2022), các chủ xe tìm đến garage để tháo các phụ kiện độ hoặc thuê các bộ phận nguyên bản như đèn, la-zăng,.. từ nơi khách để biến chiếc xe thành "zin" khi đăng kiểm.
Cách làm này khiến hình ảnh, chất lượng thực tế của xe đăng kiểm khác xa xe chạy trên đường hàng ngày, từ kết cấu cho đến khả năng vận hành. Chẳng hạn một chiếc xe lắp đèn LED-bar (đèn LED chiếu sáng có công suất lớn trên nóc xe) có thể tháo lắp dễ dàng khi đăng kiểm thường không đạt chất lượng tiêu chuẩn, dễ gây nguy hiểm cho người tham gia giao thông.
Đề xuất này hạn chế việc độ xe tràn lan, sau đó thuê các bộ phận nguyên bản nhằm làm sai lệch kết quả đăng kiểm. Độ xe vô tội vạ không phải hành vi nâng cấp để xe an toàn và vận hành ổn định hơn. Theo Thông tư 2/2023 của Bộ GTVT, chủ xe có thể nâng cấp một số chi tiết nhưng không gây ra lỗi nghiêm trọng như làm khiếm khuyết, hư hỏng xe.
Anh Mai
