Ngày 30/11, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Bộ NN-PTNT) phối hợp với Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam tổ chức Đối thoại chính sách cấp cao về Chuyển đổi sang hệ thống lương thực thực phẩm xanh, giảm phát thải. Đối thoại do Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan và Bà Carolyn Turk, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam đồng chủ trì.
Khai mạc cuộc đối thoại, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan cho biết, mặc dù tiếp tục là “trụ đỡ” của nền kinh tế trong bối cảnh đại dịch COVID -19 nhưng ngành nông nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn (từ các vấn đề nội tại lẫn các yếu tố khách quan). Để đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững, việc chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng nông nghiệp mới đang trở thành yêu cầu cấp bách.
Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan chủ trì hội nghị
Thực hiện “Chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050” vừa được Chính phủ ban hành, Bộ NN-PTNT đang xây dựng dự thảo “Chiến lược Phát triển nông nghiệp - nông thôn bền vững đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050” để cơ cấu lại ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới, được thiết kế xoay quanh 3 trụ cột: “Nông nghiệp sinh thái”, “Nông thôn hiện đại”, “Nông dân thông minh”.
Trên cơ sở này, tư duy phát triển nông nghiệp cần chuyển từ sản xuất sang kinh tế nông nghiệp. Theo đó, tư duy đặt năng suất và sản lượng lên hàng đầu trước đây cũng phải chuyển sang lấy giá trị làm trung tâm thông qua tích hợp các hệ giá trị khác nhau vào sản phẩm. Cách làm tận dụng, khai thác cũng phải chuyển thành bồi dưỡng và làm giàu tài nguyên phục vụ nhu cầu sản xuất bền vững. Cùng với đó, cũng xoá dần tư tưởng tự cung tự cấp để hướng tới tư tưởng hội nhập, hòa nhập với dòng chảy của chuỗi giá trị và các xu thế phát triển toàn cầu.
Toàn cảnh hội nghị
Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, để làm được những điều này cần thay đổi từ tư duy địa phương sang tư duy toàn cầu; từ tư duy khai thác sang tư duy nuôi dưỡng; từ tư duy ngắn hạn sang tư duy dài hạn và bền vững. Cần hướng tới những “giá trị xanh” được tạo nên từ “chuyển đổi xanh, tiêu dùng xanh, kinh tế xanh”. Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu rõ, với tư duy đổi mới và cùng hành động, khát vọng của ngành nông nghiệp sẽ trở thành hiện thực, để không chỉ là “trụ đỡ” của nền kinh tế khi đất nước ở vào thời điểm khó khăn mà ngành quyết tâm hướng đến khát vọng vươn tầm, đủ sức trở thành “thước đo mức độ bền vững của quốc gia”.
“Để tạo nên sự chuyển đổi mới mẻ mang tính dài hạn và bền vững, chúng ta rất cần những tri thức mới, những quan điểm tiếp cận cấp tiến, những kinh nghiệm thực tiễn theo phương châm tư duy toàn cầu, hành động địa phương. Ý tưởng sáng kiến có thể xuất phát từ một người nhưng để triển khai vào thực tế cần sự chung sức đồng lòng của rất nhiều người. Trong quá trình chuyển mình, ngành nông nghiệp không thể chỉ có một mình mà cần đến sự chia sẻ, hỗ trợ, ủng hộ của những người bạn đồng hành, của các bộ, ban, ngành Trung ương và địa phương, của các tổ chức, cá nhân các đối tác trong và ngoài nước”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu quan điểm.
Ông Martien Van Nieuwkoop, Giám đốc Nông nghiệp và Lương thực toàn cầu (WB), Việt Nam cần tiếp tục duy trì trong chương trình nghị sự hết sức tham vọng này để giảm phát thải khí nhà kính và giảm lượng khí carbon tương đương trong nông nghiệp. Từ đó, xây dựng một thị trường đảm bảo khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu, đem lại giá trị thiết thực, vượt qua thách thức, chớp lấy cơ hội, hệ thống lương thực thực phẩm toàn cầu sẽ phải thực hiện những chuyển dịch mang tính căn bản.
Về các chiến lược, ông Martien Van Nieuwkoop cho rằng, Việt Nam cần thay đổi chi tiêu công trong nông nghiệp, có những cơ chế khuyến khích phù hợp, đánh giá lại về đầu tư công trong nông nghiệp. Cùng với đó, chuyển dịch cơ cấu sở hữu đất để giải quyết vấn đề sản xuất nhỏ lẻ manh mún, gây ảnh hưởng trực tiếp tới tốc độ phát triển của ngành nông nghiệp, lý giải tại sao giá trị gia tăng thấp. Theo đó, để giải quyết vấn đề này cần có quan hệ đối tác công tư, đưa ra quyết định đầu tư hợp lý cho nông nghiệp.
Bà Carolyn Turk, Giám đốc Ngân hàng Thế giới (WB) cho rằng, nông nghiệp là một trong những tác nhân chính gây nên biến đổi khí hậu khi phát thải khí nhà kính, từ lĩnh vực này chiếm 18% tổng lượng phát thải. Lượng phát thải dự kiến sẽ lên tới 120 triệu tấn CO2 vào năm 2030; trong đó có tới một nửa xuất phát từ ngành lúa gạo. Việt Nam đã có cam kết mạnh mẽ tại COP26 đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, giảm khí thải metan 30% tính đến năm 2030… và đây là thách thức đối với ngành lúa gạo Việt Nam.
Ngoài thách thức về biến đổi khí hậu, chúng ta còn đang đối mặt với những thách thức nội tại như giảm năng suất trong ngành, áp lực gia tăng sản lượng, yêu cầu ngày càng cao về chất lượng của sản phẩm nông nghiệp. Việc sản xuất sản phẩm, tương lai nông nghiệp Việt Nam sẽ dựa vào tri thức nhiều hơn trong khi tập quán thâm dụng tài nguyên và dấu chân carbon cần phải giảm thiểu. Việt Nam cũng cần nhạy bén hơn những nhu cầu trên toàn cầu để sản xuất sản phẩm an toàn hơn với môi trường.
Bà Carolyn Turk cho biết, WB sẽ tiếp tục hợp tác, hỗ trợ kỹ thuật, mở rộng các hoạt động đầu tư cùng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để xác định và hướng tới một tương lai tươi sáng cho ngành nông nghiệp Việt Nam.
Phát triển sản xuất nền nông nghiệp công nghệ cao
Kết luận cuộc đối thoại, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan nêu hình ảnh gót chân Asin: “Mẹ của Asin nhúng cả người mà quên nhúng gót chân. Đây là hình ảnh mà chúng ta cần thức tỉnh”.
Bộ trưởng cảm ơn đại diện WB và nguyên Thứ trưởng Bùi Bá Bổng với những câu hỏi sinh động. Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng mỗi câu hỏi mở ra một vấn đề, mở ra một cánh cửa tri thức.
Người đứng đầu ngành nông nghiệp Việt Nam cho rằng vấn đề của chúng ta không phải là lựa chọn, mà là hành động. “Phải có những 'passport' trong ngành nông nghiệp để giúp chúng ta mở ra thêm nhiều cánh cửa. 'Xanh hóa nền nông nghiệp không phải gánh nặng mà là cơ hội', cần xác định tâm thế này để thay đổi. Đây còn là trách nhiệm với hàng chục triệu hộ nông dân”.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng cho biết đã trao đổi với nguyên Bộ trưởng Cao Đức Phát, cần bắt đầu bằng những công việc cụ thể. Bộ sẽ giao cho Học viện Nông nghiệp Việt Nam phối hợp với các cơ quan trong Bộ để thực hiện từng bước. “Từng cơ quan trong Bộ như Cục Trồng trọt, Chăn nuôi, Thủy sản... những cơ quan liên quan đến nông nghiệp xanh cần có những bước đi cụ thể, những gạch đầu dòng để bắt đầu thực hiện từ ngày hôm nay”.
