Đợt dịch COVID-19 bùng phát lần thứ 4 đã tác động nghiêm trọng đến mọi hoạt động của nền kinh tế và đời sống nhân dân. Tình trạng đứt gãy một số chuỗi sản xuất, cung ứng đã ảnh hưởng đáng kể tới việc thực thi các nhiệm vụ thu – chi ngân sách trong năm. Nhiều chính sách quan trọng chưa có tiền lệ đã được ban hành để từng bước hỗ trợ người dân và doanh nghiệp vượt qua khó khăn của đại dịch, bảo đảm an sinh xã hội và an ninh tài chính quốc gia.
Tọa đàm được diễn ra dưới hình thức trực tuyến
Tuy nhiên, dịch COVID-19 còn có thể kéo dài, tiếp tục tác động tiêu cực tới người dân và doanh nghiệp, đòi hỏi Chính phủ cần phải thực hiện nhiều hơn các chính sách hỗ trợ trong năm 2022, bên cạnh việc rà soát và điều chỉnh các chính sách đã ban hành và thực hiện trong năm 2021.
Ngày 5/11, Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) với sự chủ trì của Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) và Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) phối hợp tổ chức tọa đàm trực tuyến với chuyên đề “Dự toán Ngân sách nhà nước năm 2022 - Khả năng đáp ứng mục tiêu về An sinh xã hội”.
Toạ đàm diễn ra với sự tham gia của đại diện Vụ Ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính, các tổ chức xã hội, các chuyên gia, cơ quan truyền thông và cá nhân quan tâm. Các đại biểu đã thảo luận về các giải pháp huy động và sử dụng NSNN để đạt được các mục tiêu về an sinh xã hội năm 2022 cũng như các vấn đề đặt ra với các chính sách an sinh, xã hội trong thời gian tới nhằm hỗ trợ cho người dân, doanh nghiệp chịu ảnh hưởng bởi COVID-19.
Ngày 22/10/2021 vừa qua, Bộ Tài chính đã công bố trên cổng thông tin điện tử của Bộ “Báo cáo công khai dự toán ngân sách nhà nước năm 2022 Chính phủ trình Quốc hội”. Báo cáo công khai dự toán NSNN năm 2022 đặt ra một số mục tiêu, trong đó có “huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực của Nhà nước để phòng, chống, kiểm soát dịch COVID-19, tận dụng tốt các cơ hội thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; tiếp tục giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội”.
Ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ NSNN, Bộ Tài chính chia sẻ, dự toán ngân sách năm 2022 vừa được Chính phủ trình Quốc hội đang được xây dựng theo hướng tích cực, thích ứng với bối cảnh dịch COVID-19 có thể kéo dài và xuất hiện nhiều biến chủng mới có khả năng lây lan nhanh.
Đồng thời, dự toán theo dự báo mức độ phục hồi kinh tế cũng như tăng trưởng năm 2022 khả năng thấp hơn năm 2021 trên bình diện toàn cầu; cũng như tình hình các quốc gia sau một thời gian nới lỏng, chính sách tiền tệ, tài khoá có thể sẽ thắt chặt lại để kiểm soát lạm phát, tình hình kinh tế vĩ mô.
Dự kiến dự toán thu - chi NSNN năm 2022
Dự kiến tăng trưởng kinh tế năm 2022 đạt từ 6 - 6,5% so với năm 2021, tốc độ tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân khoảng 4%; giá dầu thô 60 USD/thùng; tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu khoảng 5,2%.
Căn cứ dự kiến trên, Bộ Tài chính xây dựng dự toán tổng thu cân đối NSNN năm 2022 là 1.411,7 nghìn tỷ đồng, tăng khoảng 3,4% so với ước thực hiện năm 2021. Dự kiến, dự toán chi cân đối NSNN năm 2022 là 1.784,6 nghìn tỷ đồng, tăng 4,5% so dự toán năm 2021.
Cần tăng mức chi cho an sinh xã hội
PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Phó Trưởng Bộ môn Phân tích chính sách tài chính, Khoa Tài chính công - Học viện Tài chính đánh giá, việc xây dựng dự toán ngân sách năm 2022 với mức tăng thu chi như vậy là khá thận trọng, nhất trong bối cảnh tình hình kinh tế tới đây có nhiều khó khăn và thách thức đan xen.
Đồng thời, ông cũng nêu vấn đề: “Dự toán ngân sách 2022 không chi tiết về chi đầu tư như chi thường xuyên, vì vậy rất khó đánh giá liệu ngân sách có đủ đảm bảo 20% cho giáo dục, 2% cho khoa học công nghệ, 1% cho môi trường như yêu cầu của quy định hiện hành?”.
“Cần có sự nhất quán trong các chỉ tiêu dự toán NSNN qua các năm, nếu có thay đổi cần phải được giải thích đầy đủ. Đồng thời, rất cần có phân tích đánh giá kỹ hơn về chi NSNN năm 2022 cho hỗ trợ doanh nghiệp và người dân vượt qua đại dịch”, ông Cường khuyến nghị.
TS. Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược (VESS), thành viên của Liên minh BTAP, nhận định dự toán NSNN 2022 đã phản ánh được tinh thần chia sẻ hành động và huy động nguồn lực đương đầu với khó khăn trong đại dịch hiện nay. Tuy nhiên, ngân sách cần được cụ thể hóa hơn, minh bạch hơn trong việc nêu bật nguồn ngân sách sẽ được sử dụng như thế nào, chấp hành ra sao, nhằm hướng tới những đối tượng khó khăn nhất. Cụ thể ở đây là người lao động di cư tại các đô thị chịu ảnh hưởng dịch nặng nề khiến họ phải mất việc hoặc ngừng việc và trở về quê quán.
“Có một nghịch lý cần lưu ý là, những tỉnh nghèo nhất thường đồng thời có nhiều người di cư nhất, thì lại là những tỉnh cần chi tiêu nhiều nhất trong việc hỗ trợ người lao động di cư trở về. Chính vì thế, cần có sự phân bổ ngân sách cho các tỉnh khó khăn nhất theo một cơ chế đặc biệt, và giám sát chặt chẽ sự chấp hành”, ông Thành nêu ý kiến.
ThS. Phạm Minh Thu, Viện Khoa học Lao động và Xã hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết từ khi xảy ra dịch COVID-19 đến nay, nhiều chính sách quan trọng chưa có tiền lệ đã được ban hành để từng bước hỗ trợ người dân và doanh nghiệp vượt qua khó khăn của đại dịch, bảo đảm an sinh xã hội. Đó là, Nghị quyết 42 với gói 62.000 tỷ đồng; Nghị quyết 68 với gói 26.000 tỷ đồng; Chương trình hỗ trợ 137.000 tấn gạo; Nghị quyết 116 với gói 30.000 tỷ đồng.
Tuy nhiên, gói hỗ trợ kinh tế theo nghị quyết 68 đã đặt trọng tâm quá nhiều vào chính sách tạm dừng, giảm đóng các chế độ bảo hiểm xã hội. Trong khi, chính sách hỗ trợ tiền mặt 2021 có qui mô nhỏ, chỉ 2.533 tỷ đồng, thấp hơn rất nhiều so với qui mô gói hỗ trợ năm 2020 theo Nghị quyết 42.
Đại diện Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội kiến nghị, cần tăng cường chương trình trợ cấp tiền mặt với ngân sách đủ lớn và theo kinh nghiệm quốc tế là từ 4 - 5% GDP hàng quý đối với chính sách an sinh xã hội. Mức hỗ trợ tiền mặt phải đạt“mức sống tối thiểu” (tham chiếu theo chuẩn nghèo của Chính phủ quy định) và thời gian hỗ trợ tiền mặt tương ứng với thời gian cách ly/giãn cách cộng đồng. Đồng thời, việc thiết kế chính sách cũng cần thực hiện càng sớm càng tốt cũng như đảm bảo ngân sách để chính sách được thực hiện đồng đều ở các địa phương.
Trong dài hạn, bà Phạm Minh Thu cho rằng, chi đảm bảo an sinh xã hội cần được coi là khoản chi đầu tư phát triển. Hoặc, đưa vào chính sách thường xuyên hơn là sử dụng quỹ dự phòng; hướng tới xây dựng quỹ an sinh xã hội để đảm bảo các mục tiêu an sinh xã hội bền vững trong tương lai.
Bà Nguyễn Thu Hương, Quản lý cao cấp Chương trình Quản trị tốt thuộc Tổ chức Oxfam tại Việt Nam khuyến nghị: "Việt Nam đang hướng tới mục tiêu an sinh xã hội toàn dân và để đạt được mục tiêu này thì nên quy định mức phân bổ ngân sách tối thiểu cho an sinh xã hội có thể từ 6 - 10% GDP và tăng chi từ ngân sách nhà nước cho chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện, để người lao động tự do có đầy đủ các quyền lợi tương tự như bảo hiểm xã hội bắt buộc”.
