Mới đây, tại Báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán năm 2020, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra hàng loạt sai sót liên quan đến chương trình nhà ở xã hội tại TP HCM.
Theo kiểm toán Nhà nước, chương trình phát triển nhà ở xã hội tại TP HCM chưa đạt mục tiêu đề ra, chỉ hoàn thành được 13.874 căn hộ, đạt 69% so với kế hoạch. TP HCM còn lựa chọn chủ đầu tư, phê duyệt chủ trương đầu tư 22 dự án nhà ở xã hội trước khi có Chương trình phát triển nhà ở của thành phố giai đoạn 2016- 2025.
Đồng thời, chưa xác định vị trí, quy mô hoặc có xác định nhưng chưa đảm bảo tỷ lệ quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội tại các đồ án quy hoạch phân khu xây dựng đô thị, quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 trên địa bàn 3 quận. Một số dự án được hoán đổi 20% diện tích đất để phát triển nhà ở xã hội bằng một khu đất khác không có trong quy định như: dự án Khu dân cư và Công viên Phước Thiện (quận 9 cũ nay là TP Thủ Đức); dự án Khu dân cư Hoàng Nam, (phường An Lạc, quận Bình Tân).
Ngoài ra, các đồ án quy hoạch phân khu xây dựng đô thị, quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 trên địa bàn quận 9, 12 và Bình Tân của TP HCM không xác định cụ thể vị trí khu vực để phát triển NƠXH.
Bên cạnh đó, người được mua, cho thuê nhà ở xã hội sử dụng không đúng mục đích. Cụ thể, Kiểm toán Nhà nước kiểm toán chi tiết 5 dự án nhà ở xã hội tại TP HCM phát hiện 85 trường hợp người được mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội có dấu hiệu đã có nhà ở tại thời điểm được mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội; 64 trường hợp người được mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội có giao dịch ủy quyền về nhà ở xã hội, bên cạnh đó còn nhiều trường hợp sở hữu đất đai nhưng chưa có hồ sơ chứng minh có nhà trên đất nên đoàn chưa đánh giá.
Thậm chí có dự án, chưa hoàn tất các thủ tục pháp lý nhưng đã bàn giao cho người dân vào sử dụng, như dự án nhà ở xã hội cho thuê - Khu dân cư Lê Thành chưa hoàn tất các thủ tục pháp lý về quyền sử dụng đất, chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền bàn giao mốc giới, lộ giới các tuyến đường, hẻm, cao độ san nền ngoài thực địa liên quan đến khu đất xây dựng công trình tại thời điểm khởi công.
Kiểm toán Nhà nước cũng nêu rõ, việc lập, thẩm tra, phê duyệt dự toán chưa chính xác về khối lượng, đơn giá, chưa xác định rõ diện tích chung, riêng, phương án tài chính còn sai sót làm ảnh hưởng giá bán, cho thuê.
Kết quả kiểm toán còn cho thấy một số tồn tại, bất cập về cơ chế, chính sách như chính sách ưu đãi về thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các dự án nhà ở xã hội.
Đó là cơ chế ưu đãi về thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các dự án nhà ở xã hội theo quy định tại khoản 2 Điều 9 Nghị định 100/2015/NĐ-CP còn chưa thống nhất với luật Thuế giá trị gia tăng, luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.
Kiểm toán Nhà nước cũng khẳng định, việc cho phép nộp bằng tiền thay cho việc bắt buộc dành quỹ đất 20% phát triển nhà ở xã hội đối với các dự án có quy mô sử dụng đất dưới 10 ha là không phù hợp với quy định của khoản 2 Điều 16 Luật Nhà ở năm 2014 và khoản 1 Điều 118 luật Đất đai năm 2013. Đồng thời, chưa có hướng dẫn, quản lý, đôn đốc các chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ nộp số tiền tương đương với giá trị quỹ đất 20% vào ngân sách địa phương để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội.
