Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã trình bày chuyên đề "Về sửa đổi hiến pháp và pháp luật; phương hướng bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026-2031".
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn. Ảnh: Quốc hội
Hai nhóm nội dung liên quan sửa Hiến pháp
Theo Chủ tịch Quốc hội, phạm vi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này tập trung vào 2 nhóm nội dung:
Thứ nhất, các quy định của Hiến pháp năm 2013 liên quan đến Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội (tập trung ở điều 9, 10), để đáp ứng yêu cầu sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy. Đồng thời nêu cao vai trò, trách nhiệm, tính chủ động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, vai trò tập hợp các giai cấp, tầng lớp, hướng mạnh về địa bàn dân cư, gần dân, sát dân, đến từng hộ gia đình.
Thứ hai, các quy định tại chương 9 của Hiến pháp năm 2013 để thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Theo Chủ tịch Quốc hội, do định hướng phạm vi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này mang tính giới hạn, dự kiến chỉ liên quan đến khoảng 08/120 điều của Hiến pháp năm 2013 nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ trình Quốc hội hình thức văn bản là Nghị quyết của Quốc hội (tương tự như đã thực hiện tại các lần sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1988, 1989 và 2001).
Đặc biệt coi trọng việc lấy ý kiến Nhân dân đối với việc sửa đổi Hiến pháp (từ ngày 6/5 đến ngày 5/6). Đề nghị Chính phủ cùng với Mặt trận tiến hành khoa học, dân chủ, thực chất, công khai, minh bạch (lưu ý việc lấy ý kiến cộng đồng dân cư theo Luật dân chủ ở cơ sở).
Nội dung tiếp theo, ông Mẫn nêu các cơ quan, tổ chức theo phạm vi thẩm quyền, lĩnh vực phụ trách, đã tiến hành rà soát, lập danh mục các văn bản quy phạm pháp luật chịu sự tác động của việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp.
Theo báo cáo của Chính phủ, có khoảng 19.220 văn bản ở Trung ương và địa phương ban hành có nội dung chịu tác động, ảnh hưởng trực tiếp của việc thực hiện chủ trương tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.
Chủ tịch Quốc hội cho biết Quốc hội sẽ sửa những nội dung liên quan trong các luật như: Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND, Luật Tổ chức TAND, Luật Tổ chức VKSND, Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự, Luật Cán bộ, công chức…
Khi tiến hành sửa đổi, bổ sung, theo Chủ tịch Quốc hội, sẽ đặc biệt lưu ý đến việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; phân định rành mạch thẩm quyền giữa Trung ương với địa phương, giữa cấp tỉnh với cấp xã.
Trong kỳ họp thứ 9 khóa XV sắp tới, ông Mẫn cho biết tính đến ngày 14/4, Quốc hội dự kiến cho ý kiến, thông qua 31 dự án luật, 12 nghị quyết; cho ý kiến với 10 dự án luật, chưa kể các nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã sẽ xem xét, quyết định trong thời gian diễn ra kỳ họp.
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh việc sửa đổi Hiến pháp và các luật, nghị quyết có liên quan phải được hoàn thành trước ngày 30/6 và có hiệu lực thi hành từ 1/7.
Trong đó, lưu ý quy định điều khoản chuyển tiếp để hoàn thành việc kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy và các đơn vị hành chính cấp xã chính thức đi vào hoạt động chậm nhất là trước ngày 15/8, các đơn vị hành chính cấp tỉnh chính thức đi vào hoạt động chậm nhất là trước ngày 15/9.
Dự kiến bầu cử ngày 15/3/2026, có 500 đại biểu Quốc hội
Về phương hướng bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031, ông Mẫn nêu rõ một số nội dung, trong đó dự kiến bầu cử sớm hơn so với kỳ bầu cử trước để tạo sự đồng bộ với cấp ủy các cấp, kịp thời triển khai nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIV.
Dự kiến ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031 là ngày chủ nhật 15/3/2026 và ngày 6/4/2026 họp phiên họp thứ nhất của Quốc hội. Vì vậy các cơ quan, đơn vị, địa phương phải chủ động chuẩn bị từ sớm, từ xa, ngay từ hiện nay.
Về số lượng đại biểu Quốc hội, dự kiến là 500 đại biểu, trong đó tỉ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách ít nhất là 40%.
Cơ cấu định hướng gồm: Đại biểu Quốc hội trẻ tuổi (dưới 40 tuổi) khoảng 10%; đại biểu tái cử khoảng 30%; đại biểu nữ tỷ lệ ít nhất 35%, đại biểu là người dân tộc thiểu số ít nhất 18% tổng số người trong danh sách chính thức ứng cử đại biểu Quốc hội.
Số lượng đại biểu HĐND sẽ căn cứ vào quy mô dân số từng đơn vị hành chính, theo lời Chủ tịch Quốc hội.
Ở cấp xã (gồm xã, phường, đặc khu), cơ cấu đại biểu chuyên trách ở HĐND dự kiến là 1 phó chủ tịch và 2 phó trưởng ban.
Về tiêu chuẩn đại biểu, điểm mới là ưu tiên người có trình độ về khoa học công nghệ; người được đào tạo cơ bản về pháp luật.
Tính đến tháng 3/2026 phải đủ tuổi trọn một nhiệm kỳ, nam (tháng 3/1969), nữ (tháng 9/1972) trở lại đây. Tái cử phải còn ít nhất 36 tháng, nam (tháng 3/1967), nữ (tháng 5/1971) trở lại đây.
Đặc biệt quán triệt yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm phải lấy tiêu chuẩn cao nhất là vì yêu cầu công việc, sau đó mới đến các tiêu chí khác.
