Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới lĩnh vực văn học, nghệ thuật đạt được nhiều thành tựu quan trọng với sự trưởng thành, lớn mạnh của đội ngũ văn nghệ sĩ; sự phong phú, đa dạng của các loại hình nghệ thuật với chất lượng ngày càng được nâng cao, đáp ứng nhu cầu, thị hiếu thẩm mỹ của công chúng, bạn đọc.
Những sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật đã góp phần bồi đắp tư tưởng, tình cảm, đạo đức, nhân cách, lối sống tốt đẹp cho con người, tạo nền tảng tinh thần, động lực và sức mạnh nội sinh, góp phần vào quá trình phát triển bền vững đất nước.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được thì văn học, nghệ thuật cũng đứng trước nhiều khó khăn, thách thức, nhất là sự chống phá của các thế lực thù địch, phản động trong chiến lược “diễn biến hòa bình”. Chúng xác định đây là một trong những mục đích quan trọng nhằm làm tan rã niềm tin, gây hỗn loạn về lý luận và tư tưởng, tạo ra khoảng trống để thực hiện tham vọng.
Các đối tượng này không ngừng lợi dụng ưu thế, sức mạnh của loại hình văn hóa có tính chất đặc thù để từ đó âm mưu làm lệch lạc nhận thức của người dân về vai trò của Đảng, Nhà nước, chế độ và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Mục tiêu, ý đồ và tham vọng của các đối tượng chống phá tuy không thay đổi nhưng biện pháp và cách thức tổ chức thực hiện ngày càng tinh vi, khó phát hiện.
Một số âm mưu, thủ đoạn và chiêu bài, cách thức mà thế lực thù địch thường lợi dụng, núp bóng dưới những tác phẩm văn học, nghệ thuật để đả kích, chống phá Đảng, Nhà nước, chế độ nổi lên thời gian qua là việc phủ nhận con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Để thực hiện mục tiêu này, các thế lực không ngừng tuyên truyền, dụ dỗ một số văn nghệ sĩ thiếu bản lĩnh chính trị, nhẹ dạ cả tin, tư tưởng dao động, vốn sống và kinh nghiệm viết chưa nhiều viết lên những tác phẩm kém chất lượng với cái nhìn phiến diện, méo mó, hoài nghi về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng, Nhà nước, nhân dân đã lựa chọn.
Tư tưởng bi quan, hoài nghi, dao động về chủ nghĩa Mác, về chủ nghĩa xã hội được một số tác giả cài cắm tinh vi thông qua những chi tiết, hình ảnh, lời nói của nhân vật trong truyện, ảnh hưởng và chi phối không nhỏ đến nhận thức cũng như tâm tư, tình cảm của công chúng, bạn đọc.
Không chỉ bị kích động, xúi giục từ các thế lực thù địch mà trong quá trình sáng tạo, một số nghệ sĩ xuất hiện biểu hiện tự diễn biến, tự chuyển hóa. Cụ thể từ những vấn đề nhỏ, liên quan đến cá nhân, các tác giả đẩy câu chuyện, sự việc đi xa hơn thành vấn đề dân chủ, nhân quyền, tự do khiến cộng đồng trong nước và nước ngoài hiểu sai về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với văn nghệ sĩ và sự phát triển lành mạnh của nền văn học, nghệ thuật nước nhà.
Từ chỗ bất đồng quan điểm, tiếp nhận dễ dãi các trào lưu, khuynh hướng văn nghệ tiêu cực, thậm chí suy đồi, một số cây bút tiến hành thử nghiệm, đổi mới cách viết và phong cách sáng tác bằng cách đi ngược lại tôn chỉ, mục đích, chức năng cao quý của nghệ thuật và sứ mệnh, thiên chức của nhà văn. Họ hướng ngòi bút vào việc xét lại lịch sử, giải thiêng và tầm thường hóa hình tượng các nhân vật lịch sử, các vị anh hùng dân tộc với lý do là bù khuyết những khoảng trống mà lịch sử còn bỏ ngỏ.
Hiện tượng giễu nhại lịch sử, đưa thêm những tình tiết, những câu chuyện, sự kiện mang tính hư cấu, tách biệt với bối cảnh thời đại, xoáy sâu vào những góc khuất trong chuyện tình cảm, đời tư của một số nhân vật lịch sử, vô tình đã làm tầm thường hóa những nhân vật đã được các thế hệ người dân Việt Nam tôn kính, ngưỡng mộ, tự hào.
Vì chạy theo thị hiếu tầm thường, chiều theo tâm lý nhất thời một bộ phận công chúng, sức ép của cơ chế thị trường, sự chi phối của đồng tiền và danh vọng, một số nghệ sĩ thiếu bản lĩnh, không làm chủ được bút lực, sẵn sàng viết lên những tác phẩm theo yêu cầu dễ dãi của công chúng, hướng ngòi bút vào những đề tài nhạy cảm về chính trị; khoét sâu vào những mặt tiêu cực, đen tối như tệ nạn xã hội, cờ bạc, ma túy, mại dâm; tham nhũng, chạy chức chạy quyền; những câu chuyện nội bộ liên quan đến đời tư của các đồng chí giữ chức vụ quan trọng trong bộ máy lãnh đạo của Đảng, Nhà nước...
Việc quá tập trung vào một số đề tài với cái nhìn đen tối, u ám về hiện thực cuộc sống, con người sẽ gây tâm lý bi quan, hoài nghi về hiện tại và tương lai của đất nước. Đây cũng chính là cái cớ mà thế lực thù địch lợi dụng, nhắm vào để kích động, phao tin, đẩy những vấn đề, sự việc đi xa hơn khiến cộng đồng quốc tế hiểu sai về chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước.
Những bất cập, hạn chế lập tức trở thành mảnh đất màu mỡ để các thế lực thù địch lợi dụng, biến văn học, nghệ thuật trở thành công cụ, vũ khí đắc lực để chống phá Đảng, Nhà nước Việt Nam, từng bước can thiệp sâu vào công việc nội bộ để đạt được mục tiêu, kế hoạch mà chúng đề ra.
Để thực hiện thành công âm mưu “diễn biến hòa bình” trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, các đối tượng chống phá, phản động đã sử dụng nhiều chiêu thức, biện pháp đa dạng, như: tài trợ về tài chính, sáng lập các quỹ hỗ trợ về sáng tạo; trao các giải thưởng thường niên về văn học, nghệ thuật, tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng, học tập kinh nghiệm sáng tác ở nước ngoài; tổ chức các diễn đàn, hội thảo để qua đó dễ dàng thâm nhập vào đời sống văn học, nghệ thuật.
Các đối tượng tìm mọi cách móc nối với một số nghệ sĩ bất đồng quan điểm chính kiến với chính quyền, dụ dỗ, kêu gọi các nghệ sĩ “cùng chí hướng” thành lập các hội, nhóm, tổ chức với tên gọi “văn đoàn độc lập”, “ly khai” và không chịu bất cứ sự ràng buộc trách nhiệm nào với các tổ chức Đảng, Nhà nước và tổ chức hội nghề nghiệp; đòi tách văn học, nghệ thuật ra khỏi đời sống chính trị, đòi trả sự lãnh đạo văn nghệ cho chính văn nghệ sĩ.
Từ thực tế trên cho thấy công tác phòng chống các luận điệu xuyên tạc, núp bóng văn học, nghệ thuật để truyền bá cái xấu, cái ác, cái phản giá trị, phản nhân văn, cần thực thi đồng bộ, kiên trì, lâu dài nhiều giải pháp với sự tham gia của nhiều ban, ngành chức năng, hội nghề nghiệp, trách nhiệm của người nghệ sĩ, và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.
Để làm tốt nhiệm vụ này cần tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng và nâng cao năng lực quản lý của Nhà nước trên lĩnh vực văn học, nghệ thuật. Các cấp ủy Đảng cần làm tốt công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của toàn xã hội và đội ngũ văn nghệ sĩ về vai trò, tầm quan trọng của văn học, nghệ thuật. Việc nghiên cứu, tổng kết thực tiễn và xây dựng nền tảng lý luận của Đảng về văn học, nghệ thuật phải mang tính chất tiên phong, tạo đà, mở đường, dẫn dắt và tạo động lực cho văn học, nghệ thuật phát triển đúng hướng.
Những chính sách, pháp luật của Nhà nước về văn học, nghệ thuật phải được xây dựng, ban hành kịp thời, tạo môi trường, hành lang pháp lý đầy đủ bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng của người nghệ sĩ, nhất là quyền tác giả và các quyền liên quan. Quan tâm, bảo đảm đời sống vật chất và tinh thần để nghệ sĩ yên tâm sáng tác, cống hiến, đồng thời bảo đảm môi trường thật sự tự do, dân chủ để người nghệ sĩ bộc lộ năng lực, sở trường sáng tạo. Khuyến khích những ý tưởng mới, những thử nghiệm, tìm tòi nhằm mang lại nguồn sinh khí mới cho đời sống văn học, nghệ thuật cũng như mang lại những món ăn tinh thần bổ ích, lành mạnh cho công chúng.
Bên cạnh đó cần tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, bộ, ngành trong nhận diện, xử lý những hiện tượng núp bóng, lợi dụng, đội lốt văn học, nghệ thuật để chống phá Đảng, Nhà nước, chế độ, làm tổn hại đến uy tín, hình ảnh và lợi ích của quốc gia, dân tộc. Xử lý nghiêm những cá nhân, tổ chức cố tình vi phạm. Kiểm soát tốt thông tin, hình ảnh và những ấn phẩm văn học, nghệ thuật trên không gian mạng; ngăn chặn và đẩy lùi những thông tin xấu độc và tình trạng “xâm lăng”, áp đặt văn hóa ngoại lai. Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, nhân văn, khoa học.
Đối với đội ngũ văn nghệ sĩ, để viết lên những tác phẩm lớn, có sức lan tỏa sâu rộng trong đời sống xã hội cũng như đẩy lùi những tác phẩm kém giá trị, mỗi cá nhân cần ý thức sâu sắc về thiên chức, sứ mệnh của mình; có lập trường tư tưởng, bản lĩnh vững vàng, giữ gìn thiên lương và nhân cách trong sáng; kiên định mục tiêu, con đường mà Đảng, Bác Hồ, nhân dân ta đã lựa chọn. Không ngừng trau dồi vốn sống, kinh nghiệm viết; kế thừa, bổ sung và phát triển những thành tựu của nền văn học, nghệ thuật truyền thống, đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại để nâng cao năng lực, trình độ, kỹ năng sáng tác.
Không ngừng đổi mới tư duy, có cái nhìn khách quan, biện chứng về hiện thực, cuộc sống, con người; đa dạng hóa các hình thức thể hiện, định hình được phong cách độc đáo, để qua mỗi tác phẩm nghệ thuật góp phần bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm, đạo đức, nhân cách tốt đẹp cho con người.
Hơn ai hết, người nghệ sĩ cần nhận thức đúng về vấn đề tự do, dân chủ, nhân quyền. Không có một thứ tự do nào là tuyệt đối, không có thứ nghệ thuật nào thuần túy, thoát ly ra khỏi đời sống hiện thực. Mỗi khi bắt đầu quá trình sáng tạo, các văn nghệ sĩ cần xác định rõ mục đích, nội dung, cách thức và đối tượng hướng đến phục vụ, tránh để các thế lực lợi dụng, sai khiến.
Bên cạnh đó, công chúng có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của nền văn học, nghệ thuật nước nhà. Bởi lẽ công chúng là đối tượng mà nghệ thuật hướng đến để phục vụ và công chúng cũng chính là người lựa chọn, thẩm định khắt khe nhất, quyết định đến giá trị, sức sống của một tác phẩm.
Vì thế để bảo vệ những tác phẩm chân chính, có giá trị, cũng như lên án, tẩy chay những tác phẩm có nội dung xấu độc, công chúng cần biết lựa chọn những tác phẩm hữu ích, có giá trị nhân văn; tỉnh táo, kịp thời nhận diện, phân biệt được những tác phẩm có nội dung xấu độc để có biện pháp phòng chống. Gia tăng sức đề kháng văn hóa bằng cách trang bị những tri thức, kỹ năng cần thiết khi tương tác, lựa chọn thông tin trên mạng xã hội, internet. Bảo vệ cái đúng, cái đẹp, cái thiện, tạo môi trường văn hóa lành mạnh để những giá trị nhân văn của nghệ thuật được lan tỏa.
