Có tình trạng một số điểm kinh doanh yến sào đã mua phần vụn bẩn về tẩy rửa, trộn thêm các thành phần khác để gắn mác là tổ yến để bán ra, kiếm lời...
Chỉ cần lướt một lượt qua mạng xã hội Facbook dễ thấy rất nhiều trang giới thiệu sản phẩm yến sào tươi “baby” chuẩn nhà làm có giá siêu mềm, chỉ từ 190.000đ đến 220.000đ/lạng/6 bì, kèm theo sản phẩm chưng yến được khuyến mại. Điều đáng nói là các sản phẩm yến tươi “baby” này không có nguồn gốc, nhãn mác, không có ngày sản xuất, hạn sử dụng và không hề có thông tin công bố thành phần, chất lượng trong sản phẩm.
Thực tế, các cơ sở sản xuất tổ yến theo quy trình đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, bình quân mỗi ký tổ yến sau khi nhặt lông, sơ chế yến thành phẩm chỉ cho ra từ 0,2 gram cho tới 0,4 gram yến vụn cùng một ít chất thải. Đây cũng là công đoạn cuối cùng của quy trình sản xuất yến nên chứa rất nhiều tạp chất như: lông yến, phân yến và nhiều chất bẩn khác.
Theo những thông tin trên nhiều diễn đàn mạng về yến sào, công nghệ làm sạch yến bẩn “baby” tươi là sử dụng hóa chất để tẩy lông chim, tẩy phân, độn thêm mũ trôm hay bột, tạo chất dính…. Yến vụn tươi “baby” bẩn này sẽ được tung ra thị trường thành yến tươi “baby” với giá cả siêu mềm để đánh vào tâm lý người tiêu dùng muốn sử dụng yến bổ dưỡng với giá siêu rẻ. Nếu không cẩn thận người tiêu dùng sẽ “tiền mất, tật mang”, rước thêm bệnh vào người do hóa chất có trong yến tươi “baby” bẩn còn tồn dư.
Đại diện Trung tâm Sơ chế yến sào Việt Nam (H.Cần Giờ, TPHCM) cho biết, thời gian gần đây, nhu cầu sử dụng yến sào bồi bổ sức khỏe, tăng sức đề kháng… tăng cao, nhiều hộ nuôi yến ở H.Cần Giờ đã thông báo không còn yến sào để cung cấp cho thị trường.
Theo đại diện Hiệp hội Yến sào Việt Nam, ngoài lý do nhu cầu sử dụng yến bồi bổ tăng cao, hiện giờ là thời điểm chim yến sinh sản nên sản lượng thu hoạch tổ yến giảm nhiều so với các mùa vụ khác, nguồn cung yến sào không đáp ứng đủ nhu cầu. Giá yến sào hiện đã tăng từ 400.000 - 800.000 đồng/kg tùy loại. Các doanh nghiệp thuộc hiệp hội này đang bán tổ yến loại rút lông nguyên tổ hoặc đã tinh chế với ba mức giá: loại cao cấp 5-7 triệu đồng/100g, loại trung bình 4-5 triệu đồng/100g, loại bình dân từ 3-4 triệu đồng/100g. Tổ yến còn lông được lấy từ nhà yến chưa qua sơ chế có giá thấp nhất cũng từ 2,2-3 triệu đồng/100g.
Ông Phạm Duy Khiêm - Phó Chủ tịch Hiệp hội Yến sào Việt Nam - cho biết từ tổ yến còn lông, các điểm kinh doanh sẽ nhặt lông, sơ chế thành sản phẩm yến tinh. Sau khi sơ chế, tùy theo kích thước sợi yến, họ chia ra nhiều loại như yến tinh cao cấp toàn sợi yến dài, yến tinh có sợi yến dài trộn với yến gãy hoặc yến tinh hoàn toàn là yến gãy (còn gọi là yến vụn), sau đó đóng bánh thành nhiều dạng như tổ yến, dạng viên tròn (yến “baby”). Tất cả đều xếp chung loại là yến tinh sơ chế.
Chất bẩn thải ra từ tổ yến được sử dụng làm sản phẩm yến vụn hay còn gọi là yến "Baby".
Quá trình sơ chế sẽ thải ra yến vụn dơ, vụn màu, lông yến, phân yến, chất bẩn khác. Theo ông Phạm Duy Khiêm, có tình trạng một số điểm kinh doanh mua phần vụn dơ này về tẩy rửa, trộn thêm các thành phần khác để gắn mác là tổ yến để bán ra, kiếm lời. “Người ta dùng thuốc tẩy javen, chất tẩy ngoại nhập để ngâm, tẩy trắng, trông như yến vụn thông thường” - ông Phạm Duy Khiêm nói.
Đại diện Trung tâm Sơ chế yến sào Việt Nam khuyến cáo, đang có tình trạng nhập yến ngoại giá rẻ từ Indonesia, Malaysia, Thái Lan rồi gắn mác hàng Việt Nam. Các loại yến này chỉ có giá dưới 2 triệu đồng/100g, nhập theo đường tiểu ngạch nên chất lượng không đảm bảo. Khi dùng tổ yến làm thực phẩm bồi bổ sức khỏe, người dùng nên chọn sản phẩm có thương hiệu đã được chứng nhận, không nên ham hàng giá rẻ.
Trên các trang mạng xã hội cũng đang quảng cáo các sản phẩm đông trùng hạ thảo và các loại nấm khô nhộng trùng thảo..., được giới thiệu là hàng nhập khẩu chuẩn từ Tây Tạng khiến dư luận không khỏi nghi ngờ về nguồn gốc xuất xứ. Số lượng đặt hàng thì khách muốn lấy mấy kg cũng có, chỉ cần đặt tiền trước.
Ông Đào Huy Cương - chủ cơ sở nấm nhộng trùng thảo hữu cơ Huy Cương (tỉnh Lai Châu) - cho biết cơ sở luôn “cháy hàng” do nhu cầu mua rất cao. Hiện cơ sở cung cấp với số lượng gấp nhiều lần cùng kỳ năm ngoái, từ 4.000-6.000 hộp/ngày so với 1.000 hộp/ngày trước đây. Loại nấm tươi có giá 60.000 đồng/hộp 180 - 200g, loại khô sấy thăng hoa có giá 2 triệu đồng/100g. Trong khi đó, loại nấm nhộng trùng thảo khô này đang được nhiều nơi rao bán với giá rẻ bất ngờ.Nguồn cung khan hiếm nhưng trên thị trường vẫn tràn ngập các loại yến với giá rẻ bất thường, chủ yếu được rao bán qua mạng. Các cửa hàng (shop) trên các trang thương mại điện tử như Lazada, Shopee, Tiki đang rao bán nhiều loại yến vụn “baby” (yến kết thành từng viên tròn nhỏ) với giá 1,1-1,5 triệu đồng/100g. Một số shop niêm yết giá 2,8 triệu đồng/100g với cam kết đó là loại yến được rút trực tiếp từ tổ yến lớn. Yến vụn “baby” còn được bán theo phần (set) gồm yến và nấm nhộng trùng thảo (người bán gọi là nấm đông trùng hạ thảo), táo đỏ, hạt chia, hạt sen… chỉ với giá từ 9.000-40.000 đồng/set tùy trọng lượng 10 hay 20g/set.
Tại một số cửa hàng dược liệu trên đường Hải Thượng Lãn Ông (Q.5, TPHCM), có hai loại nấm khô nhộng trùng thảo, loại cân ký không nhãn mác giá 60.000 đồng/100g, còn loại đóng gói trong bao bì với thương hiệu Jin Chong Cao (Trung Quốc) giá 100.000 đồng/100g. Không ít sợi nấm có dấu hiệu bị đen, lên mốc, sản phẩm không có nhãn phụ tiếng Việt theo quy định. Một số cửa hàng bán loại có thương hiệu giá 4 triệu đồng/hũ 20 con nhưng có nơi bán với giá chỉ 432.000 đồng/hũ 20 con.
Trên thị trường còn xuất hiện đủ loại sản phẩm làm từ nhân sâm kết hợp với nấm nhộng trùng thảo, được rao nhập từ Hàn Quốc, như cao hắc sâm đông trùng với giá 1.050.000 đồng/hộp 1kg; thiên sâm đông trùng thảo loại 180 viên, có nơi bán giá 7,8 triệu đồng/hộp nhưng có nơi chỉ có giá 5,3 triệu đồng/hộp…
Theo chia sẻ của TS. Nguyễn Thị Hường, giảng viên trường Đại học Y dược (Đại học Quốc gia Hà Nội) trên Phụ nữ Việt Nam, trong đông trùng hạ thảo tự nhiên có 2 hoạt chất là Cordycepin và Adenosine. Đây là hoạt chất có tác dụng hỗ trợ người bị tim mạch, huyết áp cao, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn... Trong tự nhiên, không có nhiều dược liệu có chứa hai thành phần này.
Thị trường đông trùng hạ thảo tại Việt Nam đang phát triển không ngừng đáp ứng nhu cầu tiêu dùng. Tuy nhiên, hiện vẫn có nhiều kẽ hở để hàng giả, hàng kém chất lượng len lỏi gây nhiễu loạn. (Ảnh: Tổng cục QLTT)
TS. Hường cho biết, với những sản phẩm khác nhau thì hàm lượng 2 hoạt chất này cũng khác nhau. Đông trùng hạ thảo tự nhiên có hàm lượng 2 hoạt chất cao hơn loại sấy khô. Với đông trùng hạ thảo nhập khẩu, rất khó kiểm tra, đánh giá chất lượng, bởi có thể sản phẩm đã bị rút hoạt chất quý, chỉ còn lại "rác dược liệu". Khi tới tay người tiêu dùng, nếu bằng mắt thường thật khó để biết trong sản phẩm đó có còn hàm lượng hoạt chất Cordycepin và Adenosine hay không. Đó là chưa kể, lô hàng mang đi kiểm nghiệm thì chất lượng cũng khác với lô hàng không mang đi kiểm nghiệm.
Theo một kỹ sư có kinh nghiệm nghiên cứu và nuôi cấy đông trùng hạ thảo gần chục năm tại Việt Nam thì người dân có thể vẫn sử dụng đông trùng hạ thảo với công dụng nâng cao sức khỏe, nhưng không thần kỳ như người ta “tô vẽ” , nó cũng chỉ thường thường như các vị thuốc bổ khác.
Hiện các loại yến sào, đông trùng hạ thảo... đang được chào bán tràn lan, "vàng thau lẫn lộn", khách hàng cần cẩn trọng, không nên mua sản phẩm bằng… niềm tin, mà nên lựa chọn cơ sở sản xuất, kinh doanh có uy tín, địa chỉ rõ ràng, có giấy tờ chứng nhận nguồn gốc hợp pháp, để tránh tiền mất tật mang..../.
Nguyễn Hoàng
