Áp lực thành tích
Tại nhiều kỳ đại hội thể thao khu vực và quốc tế, đã có nhiều đội tuyển, VĐV thể thao của Việt Nam bỏ lỡ chiến thắng trong tầm tay đầy tiếc nuối. Dẫn chứng ở môn bắn súng, các xạ thủ nước ta có thành tích thi đấu trong nước rất tốt, thậm chí có những nội dung còn đạt tầm châu lục, thế giới, song khi thi đấu ở các sân chơi lớn như Asian Games hay Olympic thì lại gặp vấn đề tâm lý. Đơn cử, xạ thủ Phạm Quang Huy là đương kim vô địch Asian Games nội dung 10m súng ngắn hơi nam nhưng không thể đoạt vé chính thức tham dự Olympic Paris 2024.
Chia sẻ với chúng tôi, kình ngư Nguyễn Huy Hoàng thừa nhận bị gặp áp lực tâm lý và không thể giành huy chương ở nội dung sở trường1.500m tự do nam tại Asian Games 19. Nguyễn Huy Hoàng bày tỏ: “Tại Asian Games 18, tôi thi đấu rất thoải mái và giành huy chương bạc. Nhưng tại Asian Games 19, tôi cảm thấy rất áp lực về thành tích. Vì vậy, tôi xuất phát không được tự tin lắm và để đối thủ vượt lên. Dù rất buồn nhưng may mắn thành tích 15 phút 04 giây 06 giúp tôi giành suất chính thức tham dự Olympic Paris 2024”.
Vận động viên môn bắn súng gặp nhiều áp lực về tâm lý khi thi đấu. Ảnh: MAI ANH
Ở môn bóng đá, đội tuyển Việt Nam có 11 lần vào đến bán kết, 3 lần vào chung kết Giải vô địch bóng đá Đông Nam Á; 10 lần vào bán kết và 6 lần vào chung kết SEA Games, chỉ đứng sau Thái Lan và cao hơn hẳn những nước khác trong khu vực. Thế nhưng, bóng đá Việt Nam mới có 2 lần giành chức vô địch Đông Nam Á và 2 lần giành huy chương vàng SEA Games. Điều đó cho thấy, ngoài trình độ chuyên môn thì yếu tố tâm lý, tinh thần ảnh hưởng lớn đến thành tích của cầu thủ. Lý giải điều này, nhiều chuyên gia thể thao và các cựu VĐV cho rằng, VĐV của chúng ta chưa có được sự chuẩn bị tốt trước cuộc thi, nhất là khi bước vào các môi trường mới lạ, phải đối mặt với nhiều thách thức từ đối thủ cho đến cổ động viên.
Theo cựu tuyển thủ đội tuyển thể dục dụng cụ Việt Nam Lê Thanh Tùng, việc áp lực thành tích không chỉ với mỗi VĐV mà cả với huấn luyện viên (HLV). Trước đây, khi đi thi đấu quốc tế, thầy trò chỉ biết tự động viên nhau chứ chưa có HLV tinh thần hay bác sĩ tâm lý nào. Ông Alain Goudsmet, chuyên gia huấn luyện tinh thần thể thao của Vương quốc Bỉ khẳng định: “Bất cứ VĐV thể thao ở quốc gia nào cũng phải đối mặt với nhiều áp lực từ thành tích, đối thủ, khán giả... Trong thi đấu, tâm lý quyết định đến thành bại, bởi vậy, nếu VĐV không vượt qua được sức ép tâm lý thì không thể giành được thành tích cao”.
Xây dựng đội ngũ chuyên gia tâm lý thể thao
Theo ông Nguyễn Hồng Minh, nguyên Phó chủ tịch Ủy ban Olympic Việt Nam, ở những nền thể thao tiên tiến trên thế giới, việc có các bác sĩ, chuyên gia tâm lý và đề cao huấn luyện tâm lý cho VĐV không còn xa lạ. Tuy nhiên, ở Việt Nam, vấn đề này còn bị xem nhẹ, một phần là do hạn hẹp về kinh phí. Trong các đội tuyển quốc gia, nhiều HLV cũng kiêm luôn vai trò chăm sóc tinh thần cho VĐV. Bởi vậy, nếu muốn thể thao Việt Nam vươn tầm, đạt thành tích cao và ổn định ở các đấu trường quốc tế, chúng ta nên quan tâm, đầu tư, từng bước xây dựng một đội ngũ bác sĩ, chuyên gia tâm lý thể thao.
Ông Trần Quốc Cường, HLV đội tuyển bắn súng Việt Nam cho hay, với môn bắn súng, yếu tố tâm lý quyết định tới 70% thành tích của xạ thủ. Bởi vậy, khi gặp phải áp lực tâm lý, đa số xạ thủ phải tự mình thoát ra là chính. Ngoài ra, chính các HLV sẽ là người chia sẻ, giúp VĐV giảm áp lực, tăng cường khả năng tập trung, nâng cao sự tự tin, rèn luyện tinh thần vượt khó và quản lý cảm xúc để thi đấu tốt nhất.
Đồng tình với các quan điểm trên, ông Trần Văn Mạnh, Tổng thư ký Ủy ban Olympic Việt Nam cho biết: “Trong thời gian gần đây, các cơ quan quản lý thể thao rất quan tâm đến sự ổn định tinh thần, tâm lý, tâm trạng của VĐV trong tập luyện, thi đấu. Tâm lý thể thao đã trở thành môn học bắt buộc đối với sinh viên các trường đại học, cao đẳng thể dục thể thao tại Việt Nam. Việc áp dụng những phương pháp cân bằng và ổn định tâm lý giúp các VĐV có được sự tập trung tinh thần cao hơn để thi đấu thành công”.
Liên quan đến vấn đề này, ông Đặng Hà Việt, Cục trưởng Cục Thể dục thể thao (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) thông tin, ngành thể thao Việt Nam đang hướng đến việc xây dựng vị trí việc làm, xây dựng và đào tạo đội ngũ HLV tâm lý thể thao. Đầu tháng 5-2024, Cục Thể dục thể thao đã phối hợp với Đại sứ quán Bỉ tại Việt Nam tổ chức Chương trình “Đào tạo kỹ thuật huấn luyện tinh thần cho HLV các đội tuyển thể thao quốc gia” tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Chương trình thu hút hơn 100 HLV các đội tuyển quốc gia và đội tuyển trẻ, nhằm đào tạo đối tượng nguồn để tiếp tục nhân rộng những khóa tập huấn này trong tương lai. Tin rằng trong tương lai gần, thể thao Việt Nam sẽ xây dựng được đội ngũ chuyên gia tâm lý thể thao, góp phần giúp giải bài toán áp lực tâm lý cho các VĐV trước khi bước vào tranh tài tại các sân chơi khu vực, châu lục và thế giới.
