Đến nay, tình hình sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp, dự án yếu kém, chậm tiến độ của ngành Công Thương có nhiều chuyển biến tích cực; một số dự án khó xử lý nhất cũng đã có những tín hiệu khả quan để thoát khỏi tình trạng “đắp chiếu” trong tương lai gần.
Chủ động xử lý để “hồi sinh” các dự án
Dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Phó Thủ tướng Chính phủ qua các thời kỳ làm Trưởng Ban Chỉ đạo và sự chủ động của Ủy ban trong thực hiện nhiệm vụ được giao và sự phối hợp của các cơ quan, doanh nghiệp liên quan, đến nay công tác xử lý các tồn tại, yếu kém của một số dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả ngành Công Thương đã có nhiều tiến triển quan trọng và đạt nhiều kết quả thiết thực.
Đối với 05 dự án, doanh nghiệp đã được Bộ Chính trị đồng ý chủ trương giao Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) theo thẩm quyền và quy định của pháp luật, được sử dụng nguồn vốn hợp pháp để chủ động xử lý. Theo đó, tình hình sản xuất, kinh doanh của các dự án, doanh nghiệp đã có nhiều chuyển biến tích cực, trong đó một số dự án, doanh nghiệp đã có lãi, giảm lỗ lũy kế đã đóng góp cho ngân sách nhà nước, giảm dư nợ trung hạn và dài hạn của các dự án/doanh nghiệp, bảo đảm duy trì việc làm, đời sống cho hàng nghìn lao động, góp phần ổn định chính trị - xã hội tại địa phương. Đơn cử như Dự án Nhà máy sản xuất phân bón DAP 1 của Công ty cổ phần DAP – Vinachem, từ năm 2017 đến nay sản xuất ổn định, hàng năm có lãi và đã hết lỗ lũy kế từ tháng 01/2022.
Hay như với Dự án sản xuất xơ sợi Polyester Đình Vũ chuyển biến tích cực trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, vận hành sản xuất khai thác tối đa, hiệu quả 27 dây chuyền sợi DTY, doanh thu bù đắp được chi phí biến đổi và có lợi nhuận trước định phí.
Riêng với 3 dự án sản xuất nhiên liệu sinh học đang được Tập đoàn Dầu khí Việt Nam triển khai thực hiện phương án xử lý, bảo đảm đúng theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền và quy định của pháp luật.
Những tín hiệu tích cực từ 03 dự án phân đạm
Đối với 3 dự án sản xuất phân bón của Vinachem gồm: Dự án Nhà máy sản xuất đạm Ninh Bình; Dự án cải tạo, mở rộng Nhà máy sản xuất đạm Hà Bắc; Dự án Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 - Lào Cai, Bộ Chính trị cũng đã có văn bản đồng ý về chủ trương các biện pháp cơ cấu lại nợ vay đối với 3 dự án, doanh nghiệp này theo đề nghị của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp.
Bước đầu, hoạt động sản xuất, kinh doanh của 03 dự án, doanh nghiệp này đã có nhiều kết quả tích cực. Cụ thể, các doanh nghiệp đã duy trì được hoạt động sản xuất, kinh doanh; nỗ lực làm chủ công nghệ, từng bước nâng công suất chạy máy bình quân so với công suất thiết kế. Trong đó:
Với Dự án cải tạo, mở rộng Nhà máy sản xuất đạm Hà Bắc, công ty vẫn nỗ lực duy trì chạy máy an toàn, ổn định, liên tục, đáp ứng tốt nhu cầu thị trường và đạt hiệu quả cao. Năm 2022, mặc dù phải đối mặt với rất nhiều khó khăn thách thức song hoạt động sản xuất, kinh doanh của Công ty vẫn đạt được kết quả nổi bật với hiệu quả sản xuất, kinh doanh đạt cao nhất từ trước tới nay với lợi nhuận thực hiện là 1.779 tỷ đồng (tăng lãi 1.770 tỷ đồng so với kế hoạch ĐHĐCĐ thông qua và tăng lãi 1.773 tỷ đồng so với thực hiện năm 2021).
Dự án Nhà máy sản xuất đạm Ninh Bình đã duy trì hoạt động ổn định, hiệu quả trong vận hành hệ thống máy móc thiết bị với phụ tải cao, cơ bản chủ động được vốn lưu động phục vụ sản xuất, kinh doanh, trả được bớt nợ cho Vinachem và các ngân hàng, không phải phụ thuộc vào khách hàng để ứng vốn trước mua vật tư sản xuất. Năm 2022, giá trị sản xuất công nghiệp ước đạt 6.009 tỷ đồng (bằng 134% so với kế hoạch năm và bằng 150% so với thực hiện năm 2021); Tổng doanh thu ước đạt 6.039 tỷ đồng (bằng 135% với kế hoạch năm và đạt bằng 148% so với thực hiện năm 2021); ước lãi 928 tỷ đồng (tăng lãi 856 tỷ đồng so với kế hoạch năm và tăng lãi 985 tỷ đồng so với thực hiện năm 2021).
Với Dự án Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 - Lào Cai, đã cơ bản thực hiện tốt các chỉ tiêu sản xuất, kinh doanh và kiểm soát hiệu quả các định mức so với kế hoạch, qua đó duy trì ổn định hoạt động. Kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh năm 2022 đạt lợi nhuận 1,5 tỷ đồng, giảm lỗ 317 tỷ đồng so với kế hoạch năm 2022 và giảm lỗ 128 tỷ đồng so với thực hiện năm 2021.
“Phá băng” 03 dự án khó xử lý nhất
Đối với 03 dự án, doanh nghiệp còn lại trong danh mục được giao Ủy ban chủ trì gồm: Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Nhà máy Gang Thép Thái Nguyên - Tisco 2; Dự án Nhà máy Thép Việt Trung - VTM; Dự án Công ty TNHH một thành viên Công nghiệp tàu thủy Dung Quất – DQS, Ủy ban đã có nhiều buổi làm việc cùng với các cơ quan, đơn vị liên quan, tích cực chỉ đạo các doanh nghiệp khẩn trương có phương án xử lý dứt điểm các tồn tại, vướng mắc theo quy định của pháp luật và các ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái - Trưởng Ban Chỉ đạo.
Cụ thể, đối với Dự án Tisco 2 - đây được coi là một trong những dự án khó xử lý nhất trong số 12 dự án, doanh nghiệp. Tuy nhiên, đến nay công tác xử lý các tồn tại, vướng mắc của Dự án đã có rất nhiều tiến triển tích cực. Điều này thể hiện qua việc từ ngày 14 - 24/10/2022, Tập đoàn Luyện kim Trung Quốc (MCC) đã cử Đoàn công tác đến làm việc trực tiếp tại Việt Nam để khảo sát, đánh giá, trao đổi với các cấp có thẩm quyền và doanh nghiệp liên quan của Việt Nam về Dự án Tisco 2. Chuyến công tác đã tạo ra bước đột phá trong quá trình giải quyết các tồn tại của Dự án Tisco 2 khi lần đầu tiên hai bên đã cùng khảo sát, tiếp cận trên thực tế đối với các máy móc, thiết bị đã tập kết tại hiện trường.
Cùng với đó, trong khuôn khổ chuyến công tác tại Trung Quốc của Đoàn công tác Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp từ ngày 13-19/3/2023, các bên liên quan của Dự án Tisco 2 đã tiến hành rất nhiều phiên đàm phán. Đây là lần đầu tiên hai bên tổ chức được cuộc gặp gỡ, trao đổi, tiếp xúc trực tiếp giữa lãnh đạo cao nhất của Chủ đầu tư và Tổng thầu sau 07 năm. Kết thúc đàm phán, hai bên đã ký kết biên bản làm việc, trong đó đưa ra các nguyên tắc xử lý cơ bản; đề xuất của MCC về phương hướng giải quyết và đặc biệt là kế hoạch kiểm tra, đánh giá thiết bị với các mốc thời gian biểu cụ thể…, làm cơ sở để triển khai các bước đi tiếp theo. Đây là bước tiến quan trọng sau 7 năm đàm phán trước đó giữa TISCO và MCC mà không ký kết được bất kỳ văn bản nào.
Trên cơ sở kết quả đàm phán tại Bắc Kinh, từ ngày 30/3/2023, Đoàn chuyên gia của MCC đã sang Việt Nam để kiểm tra, đánh giá thiết bị, công trình tại hiện trường, làm cơ sở để đề xuất Phương án khôi phục Dự án Tisco 2. Đến ngày 25/4/2023, Đoàn chuyên gia MCC đã gửi TISCO bản báo cáo kết quả đánh giá và đề xuất sơ bộ đối với phương án xử lý tiếp theo đối với Dự án Tisco 2.
Đối với dự án DQS, Ủy ban đã có nhiều chỉ đạo cụ thể đối với dự án, như: chỉ đạo PVN và DQS cần có trách nhiệm trong việc xây dựng Đề án tái cơ cấu, khẩn trương đánh giá sát tình hình thực tế, khả năng hoạt động thời gian tới, xem xét tất cả các hình thức phù hợp với quy định của pháp luật để đề xuất phương án xử lý dứt điểm, khả thi và xác định rõ điều kiện về cơ chế, chính sách, cấp có thẩm quyền xử lý.
Riêng với Dự án VTM, Ủy ban đã có các chỉ đạo yêu cầu Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC), Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS) làm việc với các bên liên quan tại VTM để thống nhất phương án khôi phục sản xuất, kinh doanh; bảo vệ nhà máy, tài sản, máy móc thiết bị, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động; khẩn trương hoàn thiện Đề án tái cơ cấu theo đúng chỉ đạo của cấp có thẩm quyền và các quy định pháp luật.
- Theo Quyết định số 2551/QĐ-TTg ngày 30/12/2006 của Thủ tướng Chính phủ thành lập Ban Chỉ đạo xử lý các tồn tại, yếu kém của một số dự án và doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành Công Thương, khi đó Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ làm Trưởng ban. Sau đó, Thủ tướng Chính phủ có các quyết định kiện toàn nhân sự Ban chỉ đạo; từ ngày 11/2/2020, Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình làm Trưởng ban; từ ngày 22/4/2021, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái làm Trưởng ban.
- Khi mới thành lập Ban Chỉ đạo, Bộ trưởng Bộ Công Thương làm Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo. Từ ngày 30/5/2019, Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp làm Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo.
Danh sách các dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành Công Thương gồm:
4 Dự án sản xuất phân bón (Nhà máy sản xuất đạm Ninh Bình, Nhà máy đạm Hà Bắc, Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 1 - Hải Phòng, Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 - Lào Cai).
3 Dự án sản xuất nhiên liệu sinh học (các Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học: Quảng Ngãi, Phú Thọ, Bình Phước).
2 Dự án sản xuất thép (Khai thác và tuyển quặng sắt mỏ Quý Xa và xây dựng Nhà máy gang thép Lào Cai - Nhà máy Thép Việt Trung; Mở rộng giai đoạn 2 Nhà máy Gang thép Thái Nguyên).
1 Dự án sản xuất sơ xợi polyester (Nhà máy sản xuất xơ sợi polyester Đình Vũ - PVTex).
1 Dự án đóng tàu (Công ty TNHH MTV Công nghiệp Tàu thủy Dung Quất - DQS).
1 Dự án đầu tư sản xuất nguyên liệu giấy - Nhà máy Sản xuất bột giấy Phương Nam. Hiện nay dự án này vẫn đang do Tổng công ty Giấy Việt Nam thuộc Bộ Công Thương chủ trì xử lý.
