Quan tâm đến việc quản lý, khai thác, sử dụng tiết kiệm khoáng sản, đại biểu Phạm Văn Hòa cho biết, Luật Địa chất, khoáng sản dự kiến được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 8 đã sửa đổi, bổ sung rất nhiều điểm bất cập về quản lý nhà nước, nhằm khai thác, bảo vệ và sử dụng có hiệu quả.
Khoáng sản là tài nguyên quý giá của đất nước, hầu hết không được tái tạo, phát triển mà ngày càng cạn kiệt, đòi hỏi phải được quản lý khai thác, sử dụng tiết kiệm, đóng góp tương xứng với giá trị của nó vào ngân sách nhà nước, góp phần vào sự phát triển quan trọng của đất nước.
Ở những địa phương vùng cao có những khoáng sản đi kèm như đất đá, xỉ than lẫn lộn với khoáng sản quý vẫn chưa được sử dụng, khai thác, bị thải bỏ, lãng quên, lãng phí.
Có nơi chất thành đống cao, nguy cơ sạt lở, ô nhiễm môi trường, đe dọa đến tính mạng và sức khỏe của người dân. Trong khi đó, đất đá để xây lắp cho các công trình thì không đủ để sử dụng.
Theo đại biểu Phạm Văn Hòa, ở đồng bằng, việc khai thác cát, sỏi, vật liệu xây dựng thông thường cũng không kém phức tạp, bất cập. Cát sỏi được hình thành theo quy luật tự nhiên của dòng sông, phụ thuộc lưu lượng dòng chảy, địa hình, tích tụ, độ bồi lắng… Cho nên việc quy hoạch đánh giá trữ lượng rất khó khăn, độ chính xác không cao.
Hơn nữa, cát tặc thường xuyên khai thác ở những nơi giáp ranh, địa bàn phức tạp ở các địa phương để dễ lẩn trốn.
Cũng theo đại biểu, hiện nay hạ tầng giao thông, đặc biệt là đường cao tốc Bắc - Nam đã được Quốc hội thông qua và từng bước triển khai thực hiện ở một số địa phương. Tuy nhiên, việc triển khai còn gặp khó do thiếu vật liệu.
Tại miền Bắc, việc sử dụng cát, sỏi thông thường để san lấp, dẫn đến khả năng thiếu vật liệu, ảnh hưởng đến tiến độ thi công của các dự án, công trình. Nhưng có điều nghịch lý là khối lượng đất đá thải ra từ các mỏ do chưa nghiên cứu đã sử dụng cho công trình. Nếu có thì chỉ sử dụng cho công trình tại chỗ, chưa được cấp phép di chuyển sang công trình khác vì lo ngại tiêu cực.
Tại khu vực miền Trung, cũng không ít bất cập khi các mỏ vật liệu được quy hoạch thì phần lớn do tư nhân quản lý. Đơn vị thi công phải thỏa thuận để mua rất khó khăn về giá.
Riêng ở Đồng bằng sông Cửu Long, theo dự báo, khan hiếm vật liệu san lấp vẫn xảy ra, không những cho các dự án đường cao tốc mà cả dự án đường cấp tỉnh, huyện, xã; chưa kể đến san lấp các công trình dân dụng.
Trong khi đó, tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy đốt than thải ra hằng năm rất lớn nhưng vẫn chưa được sử dụng thay thế vật liệu xây lắp vì chưa được nghiên cứu kỹ càng và hướng dẫn thực hiện. Có sử dụng cũng không đáng kể. Nhiều nơi tro, xỉ nhà máy nhiệt điện được chôn lấp, bỏ thành đống rất lãng phí, có khả năng ảnh hưởng đến môi trường về lâu dài.
Đại biểu Phạm Văn Hòa kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành cần có giải pháp cần thiết để sử dụng đất đá thải ra từ các mỏ khoáng sản và xỉ than, tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện, để sử dụng thay thế cho cát sông phục vụ xây lấp, làm đường.
Đối với cát biển, cần nghiên cứu kỹ lưỡng và có đánh giá tác động để khi sử dụng không ảnh hưởng đến môi trường. Riêng việc nghiên cứu xây dựng cầu cảng trên vùng đất yếu, vùng trũng Đồng bằng sông Cửu Long, đại biểu cho rằng, cần nhanh chóng thực hiện thí điểm, có thể là đoạn cao tốc Cần Thơ - Châu Đốc để rút kinh nghiệm.
