Theo quy định pháp luật, khách hàng gửi tiền vào ngân hàng thì đây là một dạng hợp đồng gửi giữ tài sản theo quy định của pháp luật dân sự. Thông qua giao dịch gửi tiền ngân hàng thì giữa khách hàng và ngân hàng đã xác lập một hợp đồng gửi giữ tài sản.
Điều 554 Bộ luật Dân sự 2015 quy định, hợp đồng gửi giữ tài sản là sự thoả thuận giữa các bên, theo đó bên giữ nhận tài sản của bên gửi để bảo quản và trả lại chính tài sản đó cho bên gửi khi hết thời hạn hợp đồng, còn bên gửi phải trả tiền công cho bên giữ, trừ trường hợp gửi giữ không phải trả tiền công.
Điều 557 Bộ luật Dân sự 2015 quy định, bên giữ tài sản có nghĩa vụ: Bảo quản tài sản như đã thoả thuận, trả lại tài sản cho bên gửi theo đúng tình trạng như khi nhận giữ; Chỉ được thay đổi cách bảo quản tài sản, nếu việc thay đổi là cần thiết nhằm bảo quản tốt hơn tài sản đó nhưng phải báo ngay cho bên gửi biết về việc thay đổi; Báo kịp thời bằng văn bản cho bên gửi biết về nguy cơ hư hỏng, tiêu hủy tài sản do tính chất của tài sản đó và yêu cầu bên gửi cho biết cách giải quyết trong một thời hạn; nếu hết thời hạn đó mà bên gửi không trả lời thì bên giữ có quyền thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo quản và yêu cầu bên gửi thanh toán chi phí; phải bồi thường thiệt hại, nếu làm mất mát, hư hỏng tài sản gửi giữ, trừ trường hợp bất khả kháng.
Ngoài ra, theo Điều 10 Luật Các tổ chức tín dụng, để bảo vệ quyền lợi của khách hàng các tổ chức tín dụng phải có trách nhiệm như: Tham gia tổ chức bảo toàn, bảo hiểm tiền gửi theo quy định của pháp luật và công bố công khai việc tham gia tổ chức bảo toàn, bảo hiểm tiền gửi tại trụ sở chính và chi nhánh; Tạo thuận lợi cho khách hàng gửi và rút tiền, bảo đảm thanh toán đủ, đúng hạn gốc và lãi của các khoản tiền gửi; Từ chối việc điều tra, phong tỏa, cầm giữ, trích chuyển tiền gửi của khách hàng, trừ trường hợp có yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật hoặc được sự chấp thuận của khách hàng.
Bên cạnh đó, Khoản 2 Điều 5 Thông tư 23/2014/TT-NHNN hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán thì chủ tài khoản có các nghĩa vụ sau: Kịp thời thông báo cho tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán nơi mở tài khoản khi phát hiện thấy có sai sót, nhầm lẫn trên tài khoản của mình hoặc nghi ngờ tài khoản của mình bị lợi dụng; Hoàn trả hoặc phối hợp với tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán hoàn trả các khoản tiền do sai sót, nhầm lẫn đã ghi Có vào tài khoản thanh toán của mình; Chịu trách nhiệm về những thiệt hại do sai sót hoặc bị lợi dụng, lừa đảo khi sử dụng dịch vụ thanh toán qua tài khoản do lỗi của mình.
Việc trong thời gian phía khách hàng và ngân hàng đang thực hiện hợp đồng gửi giữ tài sản, nhưng phía ngân hàng để mất tiền của khách hàng thì phía ngân hàng phải chịu hoàn toàn trách nhiệm, phải bồi thường cho khách hàng một cách kịp thời tránh ảnh hưởng tới uy tín.
Còn việc nhân viên ngân hàng là người thực hiện hành vi chiếm đoạt tiền gửi của khách thì ngân hàng phải là người trình báo công an vì phía ngân hàng đang là bên quản lý tài sản, khi đó ngân hàng là bị hại trong vụ án hình sự.
Trường hợp nếu ngân hàng thoái thác không nhận trách nhiệm, không bồi thường cho khách hàng thì khách hàng hoàn toàn có quyền khởi kiện vụ án dân sự yêu cầu ngân hàng phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho khách hàng.
Có lấy lại được tiền gửi ngân hàng bị mất không?
Do ngân hàng phá sản
Nếu ngân hàng phá sản, người gửi tiền ngân hàng có thể không lấy lại được toàn bộ số tiền đã gửi mà chỉ có thể được nhận tiền bảo hiểm tiền gửi.
Bởi theo Điều 6 Luật Bảo hiểm tiền gửi số 06/2012/QH13, các ngân hàng khi nhận tiền gửi tiết kiệm của cá nhân phải đóng bảo hiểm tiền gửi trừ ngân hàng chính sách thì không phải tham gia.
Do đó, khi ngân hàng phá sản, người gửi tiền sẽ nhận được tiền bảo hiểm cho số tiền đó. Và mức tiền bảo hiểm theo quy định hiện nay tại Điều 3 Quyết định 32/2021/QĐ-TTg là 125 triệu đồng (đã bao gồm cả gốc và lãi).
Do lỗi chủ quan của khách hàng
Khi tiền gửi tiết kiệm bị mất do lỗi chủ quan của chủ tài khoản như để lộ thông tin về tài khoản, bất cẩn trong quá trình bảo quản thông tin… thì ngân hàng không có trách nhiệm bồi thường trong trường hợp này.
Do lỗi của ngân hàng hoặc nhân viên ngân hàng
Điều 584 Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13, căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại thuộc về người có hành vi xâm phạm tài sản của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường toàn bộ và kịp thời mọi thiệt hại thực tế.
Do đó, khi việc mất tiền gửi tiết kiệm của cá nhân, tổ chức tại ngân hàng do lỗi của ngân hàng hoặc do lỗi của nhân viên ngân hàng thì tùy vào mức độ lỗi mà phải bồi thường toàn bộ thiệt hại thực tế cho khách hàng gửi tiết kiệm.
Khách hàng cần làm gì khi tiền gửi "bỗng dưng biến mất"?
Quan hệ giữa khách gửi tiền và ngân hàng được xem như một giao dịch dân sự. Để đảm bảo quyền lợi của mình, khách hàng cần lưu giữ và thu thập đầy đủ các hồ sơ, tài liệu liên quan đến giao dịch với ngân hàng. Đây sẽ là cơ sở để bảo vệ quyền lợi của khách hàng khi cần thiết trong những vụ việc khởi kiện vụ án dân sự, đòi lại số tiền từ ngân hàng.
Để đảm bảo việc gửi tiền của mình được an toàn ở các ngân hàng, khách hàng nên chia nhỏ số tiền cần gửi. Chẳng hạn, khách hàng dự định gửi tiết kiệm ngân hàng 500 triệu đồng, thay vì gửi chung vào một sổ/tài khoản tiết kiệm, bạn hãy chia nhỏ thành 2 - 3 sổ.
Điều này giúp khách hàng không bị mất nhiều tiền lãi khi có việc gấp cần rút tiền, thay vì phải rút cả sổ tiết kiệm với số tiền lớn, khách hàng chỉ cần rút từng sổ tiết kiệm nhỏ. Đặc biệt, việc gửi một số tiền lớn tập trung vào một tài khoản cũng gặp nhiều rủi ro trong các trường hợp các đối tượng tội phạm, hacker tấn công vào hệ thống ngân hàng.
Tuy nhiên, việc gửi một số tiền lớn trong cùng một sổ tiết kiệm thường được các ngân hàng khuyến khích và để mức lãi suất cao hơn so với việc chia nhỏ sổ.
Vì vậy, khách hàng cần cân nhắc lãi suất và các nguy cơ rủi ro có thể gặp phải để lựa chọn kỳ hạn gửi tiết kiệm cũng như lượng tiền gửi phù hợp nhất với mỗi tài khoản tiết kiệm.
Tiếp đó, với số tiền lớn, khách hàng nên tránh giao dịch ngoài trụ sở mà nên đến trực tiếp các chi nhánh ngân hàng để thực hiện giao dịch.
Trong quá trình nộp tiền, khách hàng cần chú ý ghi đầy đủ thông tin và số liệu vào các tài liệu, chỉ nhận lại chứng từ khi có chữ ký của nhân viên giao dịch và dấu xác nhận của ngân hàng.
Ngoài ra, khách hàng nên chọn các ngân hàng uy tín trong hệ thống và tránh những tiền lệ thất thoát tiền gửi.
