Khi chính phủ các nước khu vực Đông Nam Á (ASEAN) tiến hành hoàn thiện kế hoạch ngân sách năm 2023, Ngân hàng HSBC đã nghiên cứu các chiến lược tài khóa khác nhau của mỗi quốc gia.
Theo HSBC, các chính sách trợ cấp hiện tại vẫn đang ở mức cao, nhiều khả năng sẽ bị siết lại dẫn đến thâm hụt tài khóa thu hẹp hơn trong năm 2023. ASEAN có xu hướng phải củng cố tài khóa trong năm 2023, tốc độ triển khai sẽ chậm hơn ở Malaysia, Thái Lan và Philippines.
Sau hai năm tung ra những gói hỗ trợ tài khóa không hề nhỏ, thâm hụt được dự báo sẽ ở mức cao trong năm 2022. Ở ASEAN, phần lớn nguyên nhân là do những biện pháp hỗ trợ khẩn cấp còn tăng nhằm giảm tác động của tình trạng lạm phát gia tăng. Malaysia và Indonesia là hai trường hợp đáng lưu ý với mức trợ cấp cao kỷ lục, một phần được hưởng lợi từ bội thu ngân sách bất ngờ từ gia hàng hóa tăng mạnh. Bước vào năm 2023, khu vực này có vẻ trở lại giai đoạn củng cố tài khóa nhưng tốc độ triển khai mỗi nước một khác.
HSBC cho rằng, Singapore, Indonesia và Việt Nam nhiều khả năng sẽ dẫn đầu khi chính phủ các nước có kế hoạch/dự định đưa mức thâm hụt về mức trước đại dịch. Tuy nhiên, Malaysia, Thái Lan và Philippines nhiều khả năng sẽ duy trì thâm hụt tài khóa lớn, cần nhiều thơi gian hơn để củng cố.
Thu hẹp tài khóa?
Theo HSBC, sau các gói hỗ trợ phục hồi cao kỷ lục trong hai năm qua, các nhà làm chính sách ASEAN tỏ ra khá dè dặt trong việc quyết định ngưng hỗ trợ chính sách quá nhanh để tránh ảnh hưởng đến tiến độ phục hồi mới chớm diễn ra.
Trong bối cảnh lạm phát ở mức cao, nhiều nước đã công bố thêm chính sách hỗ trợ trong năm 2022 nhằm giúp giảm nhẹ tác động của tình trạng giá nhiên liệu và thực phẩm tăng cao. Cụ thể, Malaysia và Indonesia, hai quốc gia xuất khẩu năng lượng chính của khu vực, gặp thuận lợi nhờ tận dụng ngân sách “bội thu bất ngờ” liên quan đến năng lượng làm nguồn ngân sách hỗ trợ.
“Nhìn vào ngân sách năm 2023, khu vực này nhiều khả năng sẽ trở lại thời kỳ củng cố tài khóa dù tiến độ triển khai mỗi nước một khác”, theo HSBC.
Trong đó, HSBC cho rằng, Singapore, Indonesia và Việt Nam nhiều khả năng sẽ đứng đầu khu vực với kế hoạch/dự định đưa tỷ trọng thâm hụt trên GDP về gần mức của thời điểm trước đại dịch, còn Malaysia, Philippines và Thái Lan sẽ triển khai với tiến độ chậm hơn.
Trong khi đó, một lần nữa, Singapore lại dẫn đầu ASEAN với các kế hoạch củng cố tài khóa tiến bộ. Mặc dù ngân sách năm tài khóa 2023 phải tới đầu năm 2023 mới công bố và có hiệu lực từ tháng 4/2023, Singapore đã có động thái quay lại giai đoạn tài khóa thận trọng từ năm tài khóa 2022. Cụ thể, sau khi triển khai hỗ trợ mạnh mẽ trong đại dịch, Singapore đã giảm thâm hụt tài khóa từ 51,6 tỷ SGD (10,8% GDP) trong năm tài khóa 2020 xuống 3 tỷ SGD (0,5% GDP) trong năm 2022 (Biểu đồ 2). Phần lớn sự cải thiện đến từ quyết định ngưng các hỗ trợ liên quan đến đại dịch.
Singapore vẫn duy trì các biện pháp hỗ trợ nhằm giúp các lĩnh vực và hộ gia đình chịu nhiều ảnh hưởng trong năm nay, trong đó bao gồm Gói hỗ trợ Doanh nghiệp và Việc làm trị giá 500 triệu SGD nhằm củng cố thị trường lao động trong nước cũng như xoa dịu nhu cầu về dòng tiền cho doanh nghiệp. Trong khi đó, các hộ gia đình cũng được hưởng thêm hỗ trợ ngắn hạn dưới nhiều hình thức voucher, trị giá 560 triệu SDG, nhằm giúp giảm áp lực chi phí sinh hoạt cho người dân. Tuy nhiên, quy mô hỗ trợ tài khóa cũng chỉ là một phần nhỏ của tổng gói hỗ trợ cao kỷ lục trị giá khoảng 100 tỷ SGD của hai năm 2020 và 2021 cộng lại.
Khi những áp lực lạm phát mạnh dần lên từ giữa năm 2022, chính phủ Singapore đã nhanh chóng công bố gói hỗ trợ thứ hai trị giá 1,5 tỷ SGD (0,3% GDP). Tuy nhiên, thông điệp ở đây rất rõ ràng: mục đích của đợt hỗ trợ bổ sung là nhằm trợ cấp kịp thời cho những hộ dân thu nhập thấp và các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Quan trọng là ngân sách hỗ trợ đến từ nguồn thu cao hơn kỳ vọng trong năm tài khóa 2021, nghĩa là không ảnh hưởng gì đến thâm hụt trong mức dự kiến.
Indonesia và Malaysia tuy có nhiều nét tương đồng nhưng triển vọng tài khóa hai nước lại ngày càng khác biệt. Trong năm 2022, cả hai nền kinh tế đều có những chính sách trợ cấp bổ sung, chủ yếu là trợ giá nhiên liệu và một số hỗ trợ về thực phẩm và tiền mặt trực tiếp ở Malaysia.
Ở Indonesia, một nửa nguồn thặng dư ngân sách đột biến được chi cho trợ cấp năng lượng tăng cao còn nửa kia dành để củng cố tài khóa, nhiều khả năng sẽ dẫn tới mức thâm hụt tài khóa thấp hơn kỳ vọng, ở mức 3,9% GDP trong năm 2022. Sau khi trình kế hoạch ngân sách 2023 vào ngày 16/8, chính phủ Indonesia kỳ vọng thâm hụt tài khóa sẽ giảm xuống 2,9% GDP, nghĩa là dưới mức trần 3% thâm hụt tài khóa theo luật định sau ba năm vượt hạn mức. Tuy nhiên, củng cố tài chính sẽ chủ yếu đến từ cắt khoản trợ giá cho các doanh nghiệp năng lượng nhà nước, Pertamia và PLN, tương đương khoảng 1% GDP trong năm 2023.
Tổng quan dữ liệu ngân sách ASEAN
Tuy nhiên, HSBC cho rằng, tiến độ củng cố tài khóa của Malaysia sẽ chậm hơn so với các nước khác trong khu vực. Sau khi cam kết trợ cấp cao kỷ lục trị giá 77,7 tỷ MYR (4,3% GDP), thâm hụt tài khóa của nước này được dự báo sẽ giảm xuống còn 5,8% GDP trong năm 2022 nhờ tăng trưởng cao hơn kỳ vọng và khoản cổ tức cao thứ hai của Petronas trị giá 50 tỷ MYR.
Tại các nước khác như Philippines, các cơ quan chức năng đang xem xét quy định về Chương trình kế hoạch Tài khóa Trung hạn, trong đó mọi kế hoạch dự chi trong vòng sáu năm tới của chính phủ sẽ phải tuân thủ mục tiêu giảm thâm hụt 1 điểm phần trăm mỗi năm. Nếu thành công, chính phủ dự kiến tỷ trọng nợ trên GDP sẽ giảm xuống dưới 60% vào khoảng năm 2025. Trên thực tế, ngay cả không có quy định mới này, mức chi ngân sách đề nghị trong năm 2023 chỉ cao hơn năm 2022 4%, trong khi đó, thu ngân sách được dự báo sẽ tăng 10%.
Khác với Philippines, Thái Lan dự định tiếp tục theo đuổi chính sách mở rộng tài khóa hiện tại. Ngân sách đệ trình cho năm tài khóa 2023 cao hơn năm trước 2,7%, tăng phần lớn do những kế hoạch đầu tư vào cơ sở hạ tầng và chi cho những biện pháp nhằm xoa dịu tình hình giá dầu gia tăng. Tuy nhiên, thu ngân sách dự kiến lại chỉ tăng 3,8%, dẫn đến liên tục thâm hụt tài khóa xét tỷ trọng trên GDP.
Biểu đồ 5. Đầu tư cho cơ sở hạ tầng được kỳ vọng sẽ tăng đối với hầu hết các nước trong khu vực
Bên cạnh trợ giá, HSBC cho biết, hầu hết các nền kinh tế sẽ tiếp tục phân bổ lại các nguồn vốn đầu tư vào phát triển cơ sở hạ tầng – một vấn đề ưu tiên thường trực với các nhà làm chính sách ASEAN và là một trọng tâm sau khi đại dịch làm gián đoạn tiến độ của nhiều dự án lớn.
Cụ thể, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam đều dựa vào đầu tư ngân sách để thúc đẩy phục hồi. Ví dụ, Malaysia đã tăng 30% ngân sách cho đầu tư phát triển trong kế hoạch ngân sách 2023, đồng thời triển khai một kế hoạch tổng thể giai đoạn 2023-2030 để giới thiệu mô hình đối tác công tư (Public-Private Partnership – PPP) mới nhằm thúc đẩy các dự án phát triển hạ tầng.
Trong bối cảnh đó, là một quốc gia liên tục đầu tư mạnh cho phát triển hạ tầng – tương đương 6% GDP mỗi năm, Việt Nam nhiều khả năng lại dẫn đầu khu vực về mảng này, theo HSBC.
Nhằm duy trì tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ và thích ứng với tốc độ đô thị hóa đang gia tăng, Việt Nam ngày càng cần nâng cấp và mở rộng cơ sở hạ tầng “truyền thống”.
