Việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn một bộ sách giáo khoa đang nhận được sự quan tâm lớn của công luận với nhiều ý kiến trái chiều. Bên lề kỳ họp Quốc hội thứ 6, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương đã có những chia sẻ thẳng thắn về vấn đề này.
Nếu Bộ biên soạn sách, chắc chắn sẽ độc quyền
- Thưa bà, hiện có nhiều ý kiến khác nhau xung quanh việc Bộ Giáo dục và Đào tạo có nên biên soạn một bộ sách giáo khoa bên cạnh 4 bộ sách đang được sử dụng hay không. Bà có thể chia sẻ quan điểm về vấn đề này?
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga: Có rất nhiều ý kiến liên quan đến việc này nhưng theo tôi, dường như chúng ta mới chỉ chạm đến vấn đề bên ngoài của việc biên soạn sách giáo khoa của Bộ Giáo dục và Đào tạo, mà chưa đi vào cốt lõi, chưa hiểu bản chất vấn đề này.
Chính phủ đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo không soạn sách vì không cần thiết do đã có nhiều bộ sách giáo khoa đủ tiêu chuẩn, điều kiện để giảng dạy cho học sinh cũng như để cho các trường chọn lựa. Lý do thứ hai là nếu bộ biên soạn một bộ sách sẽ rất dễ rơi vào độc quyền vì không tránh khỏi tình trạng các cơ sở giáo dục sẽ chọn sách của bộ để đảm bảo an toàn.
Nhiều ý kiến lo ngại khi đó sẽ dẫn đến "phá sản" chủ trương thực hiện một chương trình, nhiều sách giáo khoa và quay về một bộ sách như trước đây. Bên cạnh đó, các tổ chức, cá nhân đã đầu tư để biên soạn sách giáo khoa họ sẽ sống như thế nào?
Có ý kiến đặt vấn đề có lãng phí không khi chúng ta đã có rất nhiều sách giáo khoa để lựa chọn lại lấy ngân sách Nhà nước biên soạn một bộ sách nữa?
Quan điểm của tôi là vẫn cần biên soạn thêm một bộ sách. Sách giáo khoa cũng là một mặt hàng, cho dù đó là mặt hàng đặc biệt. Vì vậy, khi càng có nhiều nhà cung cấp, càng có nhiều mặt hàng thì càng có nhiều sự chọn lựa phong phú khác nhau và người đi mua sẽ chọn được mặt hàng phù hợp nhất cho mình. Điều đó sẽ tạo sự cạnh tranh giữa các tổ chức, cá nhân biên soạn sách và học sinh, giáo viên, phụ huynh là người hưởng lợi. Vì thế, không thể nói có 4 bộ sách là đủ.
Việc thứ hai, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần phải biên soạn hay không và có lãng phí hay không? Tôi cho rằng số tiền ngân sách bỏ ra để làm một bộ sách giáo khoa đúng là rất lớn, nhưng nếu như so với tổng kinh phí để thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 thì không lớn.
Thứ ba, nếu bộ biên soạn một bộ sách giáo khoa thì có rơi vào độc quyền hay không? Nếu bộ biên soạn thời điểm này, tôi chắc chắn rơi vào độc quyền, chắc chắn chúng ta lại quay trở lại một sách giáo khoa.
Xã hội chưa hiểu tính ưu việt của nhiều bộ sách
- Vì sao bà có nhận định này?
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga: Qua quá trình đi giám sát cũng như tìm hiểu, tôi nhận thấy vướng mắc lớn nhất đối với vấn đề chọn sách giáo khoa và thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới là nhận thức của xã hội nói chung chưa hiểu về chương trình mới.
Xã hội đặt câu hỏi tại sao phải nhiều bộ sách giáo khoa làm gì cho phức tạp; chưa hiểu được tính ưu việt khi mà chúng ta thực hiện một chương trình, nhiều bộ sách; chưa hiểu một chương trình có nghĩa gì và chưa hiểu việc chúng ta xây dựng chuẩn chương trình cần đạt được cho học sinh.
Chuẩn chương trình rất quan trọng. Ví dụ chương trình yêu cầu học sinh học hết lớp 1 phải đọc thông, viết thạo đối với bộ môn Tiếng Việt. Giáo viên có quyền lựa chọn bất cứ sách giáo khoa nào dạy cho học sinh. Chương trình mới không quan tâm sách giáo khoa nào, quan trọng là hết lớp 1, nghiệm thu học sinh có đọc thông, viết thạo theo đúng chuẩn quy định hay không. Đó là điểm ưu việt.
Ưu việt nữa là yêu cầu đội ngũ giáo viên phải thực sự bản lĩnh và có năng lực. Việc được cung cấp sẵn một bộ sách giáo khoa, cứ thế dạy khác hoàn toàn với việc giáo viên phải tự chịu trách nhiệm về việc tìm hiểu, tự chọn sách giáo khoa để dạy cho học sinh vì điều đó đòi hỏi giáo viên phải có năng lực am hiểu đối tượng học sinh của mình. Giáo viên phải biết được năng lực, đặc điểm của học sinh và biết bộ sách giáo khoa nào phù hợp nhất với các em, thậm chí lứa học sinh năm nay khác lứa năm sau. Có thể bài này chọn sách này, bài kia chọn sách khác, những thứ sách giáo khoa chưa đáp ứng được giáo viên phải tự biên soạn dạy cho học sinh, miễn là các em học xong đạt chuẩn yêu cầu đặt ra. Điều đó đòi hỏi năng lực và bản lĩnh của người thầy.
Thứ hai, với học sinh có lợi ích gì? Khi các em không bị lệ thuộc vào sách giáo khoa, chúng ta sẽ triệt tiêu được cách dạy vẹt, học vẹt. Các em sẽ phản ứng linh hoạt, bản lĩnh, có chính kiến chứ không phải bài này cô giáo cho năm gạch đầu dòng thì bắt buộc bài thi em phải gạch năm đầu dòng.
Triệt tiêu được dạy vẹt, học vẹt, chúng ta sẽ xây dựng được một thế hệ công dân mới, không suy nghĩ theo lối mòn, không hành động rập khuôn và các em sẽ sống rất tự tin, bản lĩnh, biết đưa ra ý kiến cá nhân trong tất cả mọi vấn đề.
Đấy là ý nghĩa, mục đích mà chúng ta hướng đến, nhưng rất tiếc là đến thời điểm này, tôi thấy chưa nhiều người thấm thía được. Trong khi đó, chúng ta lại còn chưa chuẩn bị kỹ cơ sở hạ tầng cho đổi mới.
Khi nào Bộ GDĐT nên biên soạn sách giáo khoa?
- Cơ sở hạ tầng đó theo bà đang như thế nào?
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga: Bên cạnh cơ sở vật chất còn nhiều khó khăn thì hạ tầng quan trọng nhất chính là giáo viên. Chúng ta đang sử dụng một đội ngũ giáo viên mấy chục năm giảng dạy chương trình cũ để chuyển sang chương trình mới, chỉ đơn thuần là ấn cho người ta bộ sách giáo khoa mới và có vài ngày tập huấn. Toàn bộ tư duy của giáo viên chưa chuyển kịp nên họ thấy khó khăn, phức tạp, rắc rối, vất vả. Trong quá trình chọn sách, giáo viên cũng cảm thấy vô cùng áp lực.
Thậm chí, chúng ta còn chưa đào tạo được đội ngũ giáo viên dạy những môn học mới. Dạy môn tích hợp ở cấp trung học cơ sở vẫn đang sử dụng giáo viên được đào tạo dạy đơn môn.
Không chỉ cơ sở hạ tầng chưa chuẩn bị, việc truyền thông, tuyên truyền về ý nghĩa, mục đích của đổi mới chương trình, sách giáo khoa này chúng ta cũng chưa làm kỹ. Điều đó gây nên rất nhiều dư luận và áp lực cho ngành giáo dục.
Với những phân tích trên, quay trở lại câu trả lời là ngành giáo dục và đào tạo, Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn cuốn sách nữa không? Tôi nghĩ vẫn nên, nhưng không phải thời điểm này, bởi vì thời điểm này, nếu bộ biên soạn sách sẽ tiếp tục quay về độc quyền và nhiều hệ lụy khác.
Bộ nên biên soạn vào một thời điểm thích hợp, đó thời điểm mà chúng ta đã chuẩn bị rất kỹ điều kiện hạ tầng, khi tự bản thân mỗi giáo viên, học sinh và phụ huynh đều hiểu rất rõ về ý nghĩa của việc lựa chọn sách, khi việc chọn sách thoải mái như chúng ta đi mua đồ siêu thị, không có áp lực nào khiến chúng ta phải mua mặt hàng này hay mặt hàng kia mà chúng ta sẽ lựa chọn sách phù hợp nhất với mình, không nhất thiết phải theo ai cả.
- Xin trân trọng cảm ơn bà!
