Cùng dự buổi tọa đàm có các ông: Đặng Hoàng An - Thứ trưởng Bộ Công Thương, Phan Đức Hiếu - Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Nguyễn Hùng Dũng - Thành viên Hội đồng thành Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PetroVietnam), Nguyễn Hữu Tú - Thành viên Hội đồng thành viên Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất Việt Nam (Vinachem). TS. Nguyễn Sĩ Dũng – nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội điều phối buổi Tọa đàm.
Kết quả tích cực bước đầu có sự chỉ đạo rất quyết liệt của lãnh đạo Đảng, Chính phủ
Đề dẫn cuộc tọa đàm, TS. Nguyễn Sĩ Dũng cho biết, các dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả của ngành Công Thương, hiện đã có 1 doanh nghiệp là DAP-1 Hải Phòng thuộc Vinachem cơ bản khắc phục các tồn tại yếu kém, sản xuất kinh doanh có lãi. Bốn dự án, doanh nghiệp khác thuộc PetroVietnam (gồm Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Phú Thọ; Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Bình Phước; Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Dung Quất; và Nhà máy sản xuất xơ sợi Polyester Đình Vũ) cơ bản không còn vướng mắc về cơ chế, chính sách thuộc thẩm quyền của cơ quan Nhà nước.
Đưa ra ý kiến, ông Hồ Sỹ Hùng - Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp cho biết, các dự án không còn vướng mắc về cơ chế chính sách. Cụ thể, 5 dự án đưa ra khỏi danh mục theo dõi của Ban Chỉ đạo xử lý các tồn tại, yếu kém của một số dự án và doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc Ngành Công Thương.
“Đây là một quá trình dài, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan đã tập trung thảo luận và tìm phương án xử lý, tháo gỡ khó khăn. Đến năm 2021, các phương án cụ thể đã được phác thảo rõ nét. Đây cũng là cơ sở để đưa các dự án ra khỏi diện theo dõi, từ đây tạo sự chủ động cho doanh nghiệp hoạt động. Năm dự án này đều bám sát các mục tiêu cụ thể: Khắc phục thua lỗ, thậm chí có lãi” – Phó Chủ tịch Hồ Sỹ Hùng nhận định.
Bên cạnh đó, các dự án không còn khả năng khắc phục vì các lý do như sản phẩm đưa ra không còn thị trường, không cạnh tranh được với các sản phẩm nhập khẩu thì xử lý tài chính, cơ cấu vốn, giải pháp cuối cùng là phá sản. Nhà máy sản xuất xơ sợi Polyester Đình Vũ cũng theo hướng mới, là cơ hội mở ra cho doanh nghiệp để lựa chọn các nhà đầu tư mới để thích ứng với thị trường hiện nay, tạo đà phát triển mới cho doanh nghiệp.
Bày tỏ quan điểm, ông Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận định: “Trước hết, qua quan sát cho thấy, khối lượng việc đầu nhiệm kỳ mới, Chính phủ và các bộ ngành đã nỗ lực rất cao. Và rõ ràng với nỗ lực làm việc như vậy, phải có kết quả. Có những dự án có dấu hiệu là hồi sinh, tạo ra sản phẩm về mặt kinh tế. Với việc xử lý các dự án lần này, cá nhân tôi đánh giá cao 2 điểm, đó là xử lý tích cực và xử lý có kết quả”.
Theo ông Đặng Hoàng An - Thứ trưởng Bộ Công Thương, Lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã có sự chỉ đạo rất sát sao và quyết liệt đối với các dự án này. “Chưa có nhóm dự án nào mà Bộ Chính trị 2 lần nghe báo cáo tình hình, Quốc hội cũng có Nghị quyết số 33 từ năm 2016 (Quốc hội khoá XIV). Với tư cách tham mưu cho Chính phủ, Bộ Công Thương đã rà soát các dự án và báo cáo với Chính phủ lập 1 Ban Chỉ đạo để xử lý các dự án này. Chính phủ cũng cử 1 đồng chí Phó Thủ tướng làm Trưởng ban Chỉ đạo, đồng chí Bộ trưởng Bộ Công Thương làm Phó Trưởng ban Thường trực. Đến năm 2019, do chuyển đổi cơ cấu quản lý, chúng ta chuyển Phó Trưởng ban thường trực sang Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp” – Thứ trưởng Đặng Hoàng An chia sẻ.
Những vấn đề liên quan tới chính sách, cơ chế đã căn bản được tháo gỡ và cũng là cơ sở để các cơ quan liên quan báo cáo Bộ Chính trị xử lý bước đầu các dự án. Kết quả tích cực bước đầu là nhờ có sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ, Thường trực Chính phủ.
Bám sát chỉ đạo của Chính phủ và các cấp có thẩm quyền để tháo gỡ khó khăn
Chia sẻ về những giải pháp tự thân của doanh nghiệp trong công tác xử lý các dự án kém hiệu quả, đại diện cho Vinachem, ông Nguyễn Hữu Tú - Thành viên Hội đồng thành viên cho biết, Tập đoàn có 4 dự án có tên trong danh sách 12 dự án yếu kém của ngành Công Thương; trong đó, có 2 dự án phân bón Ure với tổng công suất 1,06 triệu tấn; 2 dự án phân bón phức hợp DAP với tổng công suất 660.000 tấn.
Trong thời gian vừa qua, được sự chỉ đạo hết sức sát sao của Thủ tướng Chính phủ, Thường trực Chính phủ, các bộ ngành, đặc biệt là Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Bộ Công Thương, Vinachem đã bám sát sự chỉ đạo, kết luận của các phiên họp của Ban Chỉ đạo để triển khai các nhóm giải pháp tháo gỡ khó khăn, phục hồi sản xuất kinh doanh.
Bên cạnh đó, Vinachem cũng thành lập Ban Chỉ đạo thường xuyên, trực tiếp giải quyết vấn đề này. Đồng chí Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng thành viên là Trưởng Ban Chỉ đạo, các tổ chỉ đạo tại 4 đơn vị này và đưa ra các giải pháp, thực hiện từ khâu quản trị nguyên liệu đầu vào, quản trị sản xuất và quản trị quy trình đầu ra. “Những giải pháp cụ thể là tiết giảm chi phí; hợp lý hóa quy trình sản xuất ở tất cả các khâu; ứng dụng công nghệ thông tin; và hợp lý hóa quy trình sản xuất. Số lượng định biên lao động ban đầu là khoảng hơn 2.000, bắt vào dự án còn 1.700, giờ chỉ còn hơn 1.200 (bằng 60% định biên). Thuận lợi của Vinachem là có 2 đơn vị phân đạm sản xuất urea và DAP nên chúng tôi dễ dàng so sánh để đưa ra những phương án tối ưu trong quản trị và sản xuất” – ông Nguyễn Hữu Tú cho biết.
Thông tin tại Tọa đàm, ông Nguyễn Hùng Dũng - Thành viên Hội đồng thành viên PetroVietnam cho biết: “Đối với PetroVietnam, dư luận vẫn cho rằng có 5 dự án, nhưng thực chất 5 dự án này không hoàn toàn của Tập đoàn. PetroVietnam cũng đã rất nỗ lực có những chỉ đạo điều hành, báo cáo các cấp có thẩm quyền. Trước đây là Bộ Công Thương và sau này là Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp quan tâm, hỗ trợ giúp Tập đoàn xử lý các vấn đề tồn tại.
Ví dụ Dự án sản xuất nguyên liệu sinh học Bình Phước, Tập đoàn chỉ chiếm 29%, phía nước ngoài nắm cổ phần chi phối. Thứ hai là Dự án Nhiên liệu sinh học Phú Thọ, PetroVietnam nắm 35%, còn 65% là các doanh nghiệp bên ngoài nắm. Nên việc tham gia chỉ đạo, điều hành hoặc có can thiệp để hỗ trợ các doanh nghiệp này cực kỳ khó. Dự án thứ ba là Dự án Nhiên liệu sinh học miền Trung, các công ty con của Tập đoàn chi phối. Khi triển khai dự án này, giá dầu là 120-130 USD/thùng. Nhưng khi hoàn thành, do khủng hoảng năng lượng, giá dầu xuống và dự án không hiệu quả”.
Đối với Dự án Nhà máy sản xuất xơ sợi polyester Đình Vũ, trước đây, PetroVietnam tham gia đầu tư với mong muốn góp phần bảo đảm nguồn sợi cho các doanh nghiệp may mặc trong nước. Qua thời gian đầu tư, Dự án gặp một số khó khăn do thị trường, do đó, không chủ động được nguyên liệu nên dự án này gặp khó khăn. Đến thời điểm hiện nay, nhà máy hoạt động cơ bản ổn định, các phân xưởng đưa vào vận hành toàn bộ dây chuyền. Doanh nghiệp bắt đầu có lãi. Quan điểm của PetroVietnam là chủ động xử lý các vấn đề liên quan đến nhà máy này, làm sao sau khi có lãi bắt đầu cổ phần hóa hoặc bán, chuyển nhượng cổ phần tại dự án này bởi dự án này không nằm trong cơ cấu các hoạt động sản xuất, kinh doanh chính của Tập đoàn.
Đối với Công ty TNHH MTV Công nghiệp tàu thủy Dung Quất, khi tiếp nhận từ Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam (Vinashin), dự án này trong giai đoạn đầu tư dở dang. Với sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp, đặc biệt là của Thủ tướng Chính phủ, PetroVietnam đã nỗ lực chỉ đạo làm việc và hỗ trợ đơn vị ký kết các hợp đồng, tổ chức triển khai hoàn thiện các hạng mục đầu tư dở dang. Tới thời điểm hiện nay, nhà máy đã đóng một số tàu siêu trường, siêu trọng, thực hiện một số hoạt động sửa chữa, đóng mới các phương tiện cho các chủ tàu trong và ngoài nước. Với phần tài sản đã hoàn thành, đã đưa vào sử dụng, nếu chỉ tính riêng phần tài sản tham gia và sản xuất kinh doanh, Công ty TNHH MTV Công nghiệp tàu thủy Dung Quất hoàn toàn tự chủ về tài chính và có lãi. Nhưng nếu tính toàn bộ chí phí đầu tư đang dở dang cần phải tính toán đầy đủ thì dự án đang lỗ. “Chúng tôi hy vọng sẽ có chuyển biến tích cực trong thời gian tới khi thực hiện công tác tái cơ cấu lại toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị, có cơ chế xử lý hạng mục công việc đang dở dang, dự án sẽ có những bước chuyển mình và có thể hoàn toàn tự chủ về tài chính trong thời gian tới” – lãnh đạo PetroVietnam cho biết.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Hùng Dũng, PetroVietnam cũng đã rất nỗ lực có những chỉ đạo điều hành, báo cáo các cấp có thẩm quyền. Trước đây là Bộ Công Thương và sau này là Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp quan tâm, hỗ trợ giúp Tập đoàn xử lý các vấn đề tồn tại.
Dự án "đắp chiếu" hồi sinh
Riêng đối với Dự án Nhà máy Nhiệt điện Thái Bình 2, tuy không nằm trong danh mục 12 dự án yếu kém nhưng đây cũng là dự án đã "đóng băng" 11 năm. Vừa qua, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự vào cuộc đồng bộ của các bộ, ngành, dự án đã tổ chức đốt lửa lần đầu tổ máy số 1 ngày 23/3, hướng tới mục tiêu hòa lưới điện vào ngày 30/4 và đốt than lần đầu tổ máy 1 vào ngày 16/6 tới đây.
Ông Đặng Hoàng An - Thứ trưởng Bộ Công Thương cho biết, với yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ "bằng mọi giá, mọi cách phải đưa dự án này vào vận hành", chủ đầu tư dự án – Tập đoàn Dầu khí Việt Nam và nhà thầu trên công trường rất nỗ lực.
"Bộ Công Thương có Văn phòng Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển điện lực với yêu cầu của Bộ trưởng Bộ Công Thương là nắm tình hình hằng tuần. Đến nay, số lượng người làm việc tại công trường dự án đã lên 1.000 người, cao hơn nhiều so với giai đoạn tái khởi động trước. Tôi cũng kỳ vọng từ nay đến 16/6, chúng ta sẽ đạt được 2 mốc quan trọng. Hòa lưới điện lần đầu vào cuối tháng 4 và đốt than lần đầu tổ máy 1 ngày 16/6. 29 nhà thầu trên công trường bao gồm cả trong nước và nước ngoài đang làm việc song song, thực hiện đồng loạt những công việc quan trọng để phục vụ đốt than", Thứ trưởng Đặng Hoàng An cho biết.
Đánh giá từ phía chủ đầu tư, ông Nguyễn Hùng Dũng - thành viên Hội đồng thành viên PetroVietnam cho rằng: Từ khi Thủ tướng Phạm Minh Chính có chỉ đạo cụ thể và Phó Thủ tướng Lê Văn Thành trực tiếp chỉ đạo tại dự án thì "công việc đã hoàn toàn khác" khi các cấp lãnh đạo dù bận trăm công nghìn việc vẫn nắm chi tiết từng mốc tiến độ thời gian.
"Nếu không có sự hậu thuẫn từ các cấp, từ Chính phủ đến các bộ, ngành, cấp gần nhất là Hội đồng quản trị, chắc chắn dự án không thể triển khai được. Có thể thấy, từ một dự án có thể "đắp chiếu chết", đến giờ chúng ta đã nhìn thấy sự hồi sinh và cả tương lai" - ông Nguyễn Hùng Dũng chia sẻ.
Giao quyền tự chủ cho doanh nghiệp, phân định rõ trách nhiệm các bên liên quan
Đối với 7 dự án còn lại trong danh mục, ông Hồ Sỹ Hùng – Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp nhìn nhận: Các dự án này còn nhiều tồn tại do đang vướng mắc những vấn đề nổi cộm. 2 vấn đề chính đó là xử lý hợp đồng EPC và xử lý chi phí tài chính do đầu tư tồn lại quá lớn.
"Nếu không giải quyết 2 vấn đề này sẽ không mở cho doanh nghiệp khả năng cạnh tranh trên cùng một mặt bằng so với các doanh nghiệp khác (tức là chi phí tài chính phải tương đương). Mặt khác, chưa 'giải thoát' được hợp đồng EPC thì doanh nghiệp chưa chủ động được các dây chuyền và việc sản xuất kinh doanh của mình" - ông Hồ Sỹ Hùng phân tích.
Nhắc lại về nguyên tắc xử lý các dự án tồn đọng yếu kém, ông Đặng Hoàng An - Thứ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh, nguyên tắc xử lý là đảm bảo tính linh hoạt, phù hợp từng dự án. Đặc biệt là chỉ đạo của Thủ tướng Phạm Minh Chính xử lý phải dứt điểm, dự án nào làm được phải làm luôn, bám sát thực tiễn, khuôn khổ pháp luật, những gì vướng, vượt tầm khuôn khổ thì báo cáo Quốc hội. Đây là tiền đề quan trọng để tháo gỡ các dự án hiệu quả và xử lý các dự án tiếp theo.
Hướng xử lý tiếp theo, ông Hồ Sỹ Hùng cho biết, Ban Chỉ đạo sẽ cùng các doanh nghiệp ngồi lại, đánh giá lại tình trạng của dự án, rà soát lại vấn đề tồn đọng và nguyên nhân, để xem doanh nghiệp cần những hậu thuẫn gì về cơ chế chính sách, kể cả niềm tin… để doanh nghiệp trụ được. Đồng thời, mở hướng giao quyền cho doanh nghiệp tự chủ, tự chịu trách nhiệm.
Tới đây, đối với các dự án có cần bổ sung thêm vốn, hướng xử lý sẽ là giao doanh nghiệp tự chủ động sử dụng nguồn vốn để cơ cấu các dự án còn nhiều vướng mắc. Các tập đoàn, doanh nghiệp cần bám đúng nguyên tắc, chủ động phương án sản xuất kinh doanh, sản phẩm, có thể đưa ra các phương án để tái cơ cấu các dự án này. Trong quá trình xử lý, sẽ có sự tương tác giữa các cơ quan quản lý Nhà nước và các doanh nghiệp.
Với các vướng mắc quanh hợp đồng EPC, ông Hồ Sỹ Hùng cho biết, trường hợp không phải tranh chấp hợp đồng EPC sẽ đưa ra thông điệp thông qua hệ thống trọng tài. Đồng thời, mở hướng cho các doanh nghiệp thoái vốn, tái cơ cấu đầu tư…
Ông Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, đối với các dự án còn lại cần có sự quyết liệt, dứt điểm từng dự án. Phải thống nhất về nguyên tắc, phân định quyền, trách nhiệm của các bên liên quan và phải đưa thành luật. Đồng thời, các quy định ban hành tiếp theo cần tạo ra cơ chế để người thực hiện nhiệm vụ yên tâm khi giải quyết công việc.
